1. Giriş
Kamulaştırma işlemi, kamu yararı amacıyla özel mülkiyetteki taşınmazların, devlet veya kamu tüzel kişileri tarafından bedeli ödenmek suretiyle mülkiyetinin devralınması sürecidir. Bu sürecin en önemli aşamalarından biri, kamulaştırma bedelinin tespiti ve ödenmesidir. Taşınmaz maliki lehine güvence teşkil eden bu bedelin ödenme şekli, hem 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hem de yüksek mahkeme kararlarıyla netleştirilmiştir.
Bu makalede, kamulaştırma bedelinin kesinleşmeden icraya konulup konulamayacağı, yasal düzenlemeler ve Yargıtay içtihatları kapsamında ayrıntılı şekilde ele alınacaktır.
2. Kamulaştırma Bedelinin Tespitinde Yasal Süreç
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 10. ve devamı maddelerinde, taşınmazın değeri tespit edilirken izlenecek yol açıkça düzenlenmiştir. Kamulaştırma işlemini yapan idare, bedel tespiti için mahkemeye başvurur ve mahkeme, bilirkişi incelemesiyle taşınmazın değerini belirler.
Kamulaştırma bedelinin tespitiyle ilgili temel hükümlerden biri şudur:
“Kamulaştırma bedeli, taşınmaz malın kamulaştırma günündeki gerçek değeri esas alınarak tespit olunur ve mal sahibine peşin olarak ödenir veya banka hesabına yatırılır.”
(2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu m.10/9)
3. Kamulaştırma Bedelinin Kesinleşmeden İcraya Konulması
Uygulamada en sık karşılaşılan sorunlardan biri, kamulaştırma bedeline yönelik olarak idarece yapılan ödemelerin yeterli görülmemesi ve mal sahibi tarafından bedel artırımı talep edilmesidir. Bu noktada, malikin açtığı bedel artırımı davası sonucunda mahkemenin belirleyeceği kamulaştırma bedelinin, karar kesinleşmeden icraya konulup konulamayacağı tartışılmaktadır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’na 7421 sayılı Kanun’la eklenen Ek Madde 4 şu şekildedir:
“Kamulaştırma bedelinin veya artırıma hükmedilen bedelin tahsili için, idareye başvuruda bulunulmasından itibaren otuz gün içinde ödeme yapılmazsa, mahkeme kararı kesinleşmeden ilamlı icra yoluna başvurulabilir.”
Bu düzenleme ile birlikte, mahkemece hükmedilen kamulaştırma bedelinin tahsili amacıyla kararın kesinleşmesini beklemeden ilamlı icra takibine geçilebilmesinin önü açılmıştır.
4. Yargıtay’ın Güncel İçtihatları
Yargıtay, kamulaştırma bedelinin kesinleşmeden icraya konulabileceği yönünde istikrar kazanmış kararlar vermektedir.
Aşağıda örnek olarak, güncel bir Yargıtay kararına yer verilmiştir:
Yargıtay 5. Hukuk Dairesi, 2022/5528 E., 2022/9975 K., 15.12.2022 T.
“… Kamulaştırma bedelinin artırılmasına ilişkin mahkeme kararının, 2942 sayılı Kanun’un Ek 4. maddesi gereğince kesinleşmesi beklenmeksizin ilamlı icra takibine konu edilebileceği; idareye başvurudan itibaren 30 gün içinde ödeme yapılmaması halinde ilamlı takibe geçilebileceği anlaşılmaktadır.”
Aynı şekilde başka bir karar örneği:
Yargıtay 5. Hukuk Dairesi, 2020/4012 E., 2021/315 K., 14.01.2021 T.
“Kamulaştırma bedeline ilişkin hükmün, Ek Madde 4 kapsamında kesinleşmeden icraya konulabileceği, ilamlı icra takibi için kararın kesinleşmesini beklemeye gerek olmadığı açıktır.”
5. Uygulama Adımları
Kamulaştırma bedelinin kesinleşmeden icraya konulması için uygulanacak süreç özetle şu şekildedir:
- Mahkeme Kararı: Bedel artırımı davasında mahkeme, yeni kamulaştırma bedelini belirler.
- İdareye Başvuru: Mahkeme kararının tebliğinden sonra, malik tarafından idareye yazılı başvuru yapılır ve 30 gün içinde ödeme talep edilir.
- Ödeme Yapılmazsa: 30 günlük sürede idare tarafından ödeme yapılmazsa, karar kesinleşmeden ilamlı icra takibi başlatılabilir.
6. Sonuç ve Değerlendirme
Mevzuat ve Yargıtay kararları çerçevesinde, kamulaştırma bedelinin kesinleşmeden icraya konulması mümkündür. Özellikle Kamulaştırma Kanunu’na eklenen Ek Madde 4 ile, idarenin ödemeyi geciktirmesinin önüne geçilmiş; maliklerin hak kaybı yaşamasının önüne geçilmiştir.
Kamulaştırma bedelinin tahsili sürecinde, mahkeme kararının kesinleşmesini beklemeksizin ilamlı icra takibine başlama hakkı, taşınmaz maliklerinin haklarını etkin şekilde koruyan önemli bir güvencedir.
Uygulamada, bu tür süreçlerin detaylı hukuki bilgi gerektirdiği göz önünde bulundurularak, bir avukattan profesyonel destek alınması tavsiye edilir.
