1. Giriş

Kişi güvenlik belgesi (KGB), savunma sanayi ve ilgili sektörlerde çalışan kişilerin, gizlilik dereceli bilgilere, belgelere, projelere veya malzemelere erişim yetkisi kazanmasını sağlayan resmi bir belgedir. Bu belge, güvenlik açısından hassas ve kritik projelerde yer alacak bireylerin belirli güvenlik standartlarını karşılamalarını temin eder. KGB, 5202 sayılı Savunma Sanayii Güvenliği Kanunu kapsamında düzenlenmiş olup, kişinin güvenlik riski taşımadığını ve gizlilik dereceli bilgilere erişme yetkisini elde edebileceğini garanti altına alır.

2. Kişi Güvenlik Belgesinin Hukuki Temeli

Kişi güvenlik belgesinin düzenlenmesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na ve ulusal güvenlik politikalarına dayalı olarak, ülke savunmasını ilgilendiren kritik projelerin güvenliğini sağlama amacını taşır. KGB, 5202 sayılı Savunma Sanayii Güvenliği Kanunu ve bu kanuna bağlı yönetmelikler çerçevesinde düzenlenir.

ASELSAN, TAI – TUSAŞ (Türk Havacılık Uzay Sanayii), TEI (TUSAŞ Motor Sanayii), ROKETSAN, HAVELSAN, BAYKAR, MKE (Makine ve Kimya Endüstrisi) ASPİLSAN, AYESAŞ, FNSS gibi savunma sanayii kuruluşlarında çalışacak veya çalışmakta olan personel hakkında bu belge düzenlenir.

5202 Sayılı Kanun’un Önemi: 5202 sayılı kanun, Türkiye’nin savunma sanayi güvenliğinin teminat altına alınmasını ve hassas bilgilerin korunmasını amaçlayan yasal bir düzenlemeyi ifade eder. Bu kanun uyarınca, savunma sanayii projelerine katılacak her personel, belirli güvenlik taramalarından geçmek zorundadır. Bu güvenlik süreçlerinin sonunda, personel hakkında kişi güvenlik belgesi verilip verilmeyeceğine karar verilir.

Kanun Kapsamında Güvenlik İhtiyacı: Savunma sanayiinde, kritik öneme sahip bilgi ve projelerin güvenliği, yalnızca fiziki güvenlik önlemleriyle değil, aynı zamanda insan kaynağının güvenliğiyle de sağlanmalıdır. Bu noktada kişi güvenlik belgesi, ilgili kişinin gizlilik dereceli verilere erişim hakkına sahip olup olamayacağını belirleyen en önemli hukuki araçtır.

3. Kişi Güvenlik Belgesinin Alınması

Kişi güvenlik belgesi almak için izlenmesi gereken hukuki prosedürler şunlardır:

3.1. Başvuru ve Müracaat

KGB düzenlenmesi gereken personel, savunma sanayiindeki projelerde görev alacak olan ya da gizlilik dereceli bilgi ve belgelere erişmesi gereken bir kişi olmalıdır. Bu kişiler, çalışacakları savunma sanayi kuruluşu tarafından belirlenir. Başvuru, ilgili firma veya kurum tarafından Milli Savunma Bakanlığı’na yapılır.

3.2. Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması

Başvuru sonrası Milli Savunma Bakanlığı, personel hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması başlatır. Güvenlik soruşturması, kişinin geçmişi, ilişkileri, etkinlikleri ve potansiyel güvenlik riski oluşturup oluşturmadığı üzerine yapılan detaylı bir incelemedir. Bu süreçte, Millî İstihbarat Teşkilatı (MİT), Emniyet Genel Müdürlüğü ve yerel mülki idare amirlikleri devreye girebilir.

Güvenlik Soruşturması Kapsamı: Güvenlik soruşturması, kişinin:

  • Sabıka kaydı,
  • Terör örgütleriyle bağlantı ihtimali,
  • Yabancı devletlerle olan ilişkileri,
  • Mali durumu ve borç durumu,
  • Ailesel geçmişi gibi faktörler göz önünde bulundurularak yapılır.

3.3. Kişi Güvenlik Belgesinin Düzenlenmesi

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucu, güvenlik riski taşımadığı belirlenen personele, Milli Savunma Bakanlığı tarafından kişi güvenlik belgesi verilir. Bu belge, kişiye gizlilik dereceli bilgilere ve proje alanlarına erişim hakkı tanır.

Kişi güvenlik belgesi (KGB) düzenlenirken, kişinin erişebileceği gizlilik derecesinin seviyesi belirlenir. Bu dereceler, hangi bilgilere, belgelere, projelere veya malzemelere erişim izni verileceğini net bir şekilde tanımlar. Gizlilik dereceleri, her bir bilginin veya belgenin, milli güvenlik ve ülke menfaatleri açısından taşıdığı önemi ve hassasiyeti belirler. Türkiye’deki gizlilik dereceleri genellikle şu şekilde sınıflandırılır:

  1. Çok Gizli: En yüksek güvenlik derecesine sahip olan bilgilerdir. Bu tür bilgiler, yalnızca çok sınırlı ve güvenilir kişilere açıklanabilir. Bu bilgilerin sızdırılması, milli güvenlik için büyük tehlikeler oluşturabilir.
  2. Gizli: Bu bilgilere erişim de sınırlıdır ancak “çok gizli” bilgilere kıyasla daha geniş bir grup için erişilebilir olabilir. Yine de bu tür bilgilerin kötüye kullanılması, ciddi güvenlik açıklarına yol açabilir.
  3. Özel: Bu tür bilgiler, genel olarak devletin işleyişine veya özel sektör faaliyetlerine dair önemli verilerdir. Ancak bu bilgiler, “gizli” ve “çok gizli” bilgilerin aksine, daha geniş bir erişim kitlesine açılabilir. Yine de, her zaman belirli güvenlik önlemleriyle korunmalıdır.
  4. Hizmete Özel: Bu derecedeki bilgiler, belirli bir hizmetin yürütülmesi sırasında önemli olabilir, ancak “özel” bilgilerin aksine, genellikle daha geniş bir kullanıcı kitlesine erişim izni verebilir.
  5. Nato Gizli: NATO finansmanlı ihalelerde kullanılan güvenlik belgeleri, organizasyonun güvenlik ve gizlilik gereksinimlerini karşılamak amacıyla oldukça önemlidir. Daha önce kullanılan NATO Güvenlik Belgesi uygulaması, şu an itibariyle kaldırılmıştır. Bu değişiklik, ihalelere katılacak firmalar için yeni bir düzenlemeyi beraberinde getirmiştir. Artık, NATO GİZLİ Gizlilik Dereceli Tesis Güvenlik Belgesi (TGB) alınması gerekmektedir. Bu belge, NATO ihalelerine katılacak firmaların yerine getirmeleri gereken yeni güvenlik şartlarını içermektedir.

KGB’de belirtilen gizlilik derecesi, kişinin hangi tür bilgilere, belgelere veya projelere erişim hakkı olduğunu tanımlar. Bu sınıflandırma, sadece o kişinin görevine veya çalışma alanına ilişkin güvenlik gereksinimlerine dayanır.

KGB ve Görev Sınırlamaları

KGB’si bulunan bir personel, yalnızca belirli bir gizlilik derecesine sahip bilgilere erişebilir. Çalışma alanı dışında kalan projelerde görev alması veya daha yüksek gizlilik dereceli bilgilere erişebilmesi yasaktır. Bu, güvenlik ihlallerini engellemeyi amaçlar. KGB, kişiyi yalnızca o alanla ilgili belirli bilgilere ve materyallere erişim yetkisiyle sınırlı tutar. Bu kuralların ihlali, ciddi güvenlik risklerine yol açabileceği için, ilgili kişilere sadece kendi görevleriyle sınırlı olan gizlilik seviyeleri verilmiştir.

Özetle, KGB, sadece o personelin görevine uygun ve milli güvenlik için kritik olan bilgilere erişim sağlamasına izin verir ve bu erişim belirli bir gizlilik derecesine göre sınırlıdır.

4. Kişi Güvenlik Belgesinin Geçerliliği ve Süresi

Kişi güvenlik belgesinin geçerliliği, kişisel durumdaki değişikliklere ve güvenlik tehditlerine göre farklılık gösterebilir. Bu nedenle, KGB’nin süresi belirli bir zaman dilimini kapsar ve periyodik olarak yenilenmesi gerekebilir. KGB, kişinin görevi veya görevlendirildiği proje ile doğrudan ilişkilidir. Eğer kişi projeden veya görevden ayrılırsa, KGB’nin geçerliliği de sona erer.

4.1. KGB’nin İptali veya Yeniden Değerlendirilmesi

Kişi güvenlik belgesi, güvenlik soruşturmasında herhangi bir olumsuzluk tespit edilmesi durumunda iptal edilebilir. Ayrıca, kişinin durumunda meydana gelen değişiklikler (örneğin, yabancı bir ülkeye yerleşme, mali sıkıntılar) yeniden değerlendirilmesi gerekliliğini doğurur.

5. KGB’nin Kapsamı ve Hangi Kişilere Verilir?

KGB, yalnızca gizlilik dereceli bilgilere erişmesi gereken ve bu bilgileri kullanacak olan personel için gereklidir. Bu kişiler, aşağıdaki gibi belirli alanlarda görev alacak bireylerdir:

  • Savunma Sanayi Çalışanları: ASELSAN, TUSAŞ, ROKETSAN gibi savunma sanayi şirketlerinde çalışan mühendisler, teknisyenler ve yöneticiler.
  • Proje Yöneticileri: Savunma projelerinde yer alan proje yöneticileri, araştırma geliştirme uzmanları, güvenlik görevlileri.
  • Gizlilik Dereceli Toplantılara Katılanlar: Savunma sanayi projeleri ile ilgili gizlilik dereceli toplantılara katılacak kişiler.

5.1. KGB Alınması Gerekmeyen Kişiler

  • Temizlik personeli, şoför, bekçi, stajyer, muhasebe personeli gibi gizlilik dereceli bilgilere erişme ihtiyacı olmayan kişiler için KGB başvurusu yapılmaz.

6. Kişi Güvenlik Belgesi Başvurusu Nasıl Yapılır?

Kişi güvenlik belgesi (KGB) başvurusu, savunma sanayii projelerinde görev alacak kişilerin gizlilik dereceli bilgilere ve malzemelere erişim izni alabilmesi için gerekli olan resmi bir süreçtir. Bu başvuru süreci, Savunma Sanayii Güvenliği Yönergesi ve ilgili mevzuatlar çerçevesinde düzenlenmiştir. İşte kişi güvenlik belgesi başvuru süreci hakkında detaylı bir açıklama:

6.1. Başvuru Evraklarının Hazırlanması

Kişi güvenlik belgesi başvurusunun ilk adımı, gerekli evrakların eksiksiz bir şekilde hazırlanmasıdır. Başvuru için gereken belgeler, Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılmasına Dair Yönetmelik esaslarına uygun olarak düzenlenmelidir. Bu belgeler arasında şunlar bulunmaktadır:

  • Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Formu: Bu form, fotokopi olmadan, fotoğraflı ve ıslak imzalı olarak hazırlanmalıdır.
  • Nüfus Cüzdanı Sureti: Başvurulan kişinin kimlik bilgilerini doğrulayan nüfus cüzdanının fotokopisi gereklidir.
  • Adli Sicil Belgesi: Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’nden alınan, düzenlenme tarihi 15 günü geçmemiş bir adli sicil belgesi istenmektedir. Bu belge, başvuru sahibinin sabıka kaydını ve varsa mahkeme kararlarını içermelidir. Adli sicil belgesinin bir asıl ve iki onaylı fotokopi olarak sunulması gerekmektedir.
  • Vesikalık Fotoğraf: Başvuru sahibinin son altı ay içinde çekilmiş vesikalık fotoğrafları, güvenlik soruşturması formuna uygun şekilde yapıştırılmalı ve yetkililerce onaylanmalıdır.

Tüm bu belgeler, üç takım halinde düzenlenmeli ve başvuru yazısı ile birlikte ilgili makamlara sunulmalıdır. Belgelerin, adli sicil belgesindeki bilgilerle uyumlu olması ve resmî kuruma hitaben düzenlenmesi çok önemlidir. Aksi durumda başvuru reddedilir.

6.2. Başvuru Belgelerinin Düzenlenmesi ve Teslimi

Başvuruda gerekli olan belgeler, eksiksiz şekilde siyah klasörle teslim edilmelidir. Kişisel başvurular veya kargo yoluyla yapılan teslimatlar kabul edilmez. Belgeler tamamlanıp sunulduktan sonra, Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamı tarafından gerekli incelemeler yapılır.

Başvurunun eksik veya hatalı yapılması durumunda, belgeler başvuru sahibine üç ay içinde tamamlanması için iade edilir. Eğer başvuru sahibi belirtilen süre içinde eksiklikleri tamamlamazsa, başvuru iptal edilir.

6.3. Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması

Kişi güvenlik belgesi başvurusunun ardından, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılır. Güvenlik soruşturması, kişinin kolluk kuvvetleri ile ilişkisinin, adli sicil kaydının, yıkıcı ve bölücü faaliyetlerle olan bağlantılarının, ahlaki durumunun ve yabancı devletlerle ilişkilerinin araştırılması sürecidir. Bu araştırmalar, kişisel güvenlik geçmişi ve milli güvenlik için taşıdığı potansiyel riskler üzerine derinlemesine bir inceleme yapmayı amaçlar.

Soruşturma sırasında şu unsurlar kontrol edilir:

  • Kolluk kuvvetleri tarafından aranıp aranmadığı,
  • Adli sicil kaydı ve sabıka durumu,
  • Yıkıcı faaliyetlerde yer alıp almadığı,
  • Ahlaki durumu, sır saklama yeteneği,
  • Yabancılarla olan ilişkileri.

6.4. Başvuru Değerlendirilmesi ve Kişi Güvenlik Belgesinin Düzenlenmesi

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması olumlu sonuçlandığında, başvuru sahibine Milli Savunma Bakanlığı tarafından kişi güvenlik belgesi (KGB) verilir. KGB, belirli bir geçerlilik süresiyle birlikte verilir ve başvurulan kişiye hangi gizlilik dereceli bilgilere, projelere ve malzemelere erişim hakkı tanındığını belirler.

Eğer soruşturma sırasında adres değişikliği veya başvuru sahibine ulaşılmaması gibi durumlar söz konusu olursa, Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamı, başvuru sahibinden ek belgeler talep edebilir.

6.5. Başvuru Reddi ve Eksik Evrak

Başvurunun reddedilmesinin birkaç nedeni olabilir:

  • Belgelerin eksik veya hatalı düzenlenmesi,
  • Adli sicil belgesindeki bilgilerle nüfus cüzdanı bilgilerinin uyuşmaması,
  • Resmî kuruma hitaben düzenlenmiş evrakların olmaması.

Bu gibi durumlar başvuru reddine yol açabilir ve eksik belgeler üç ay içinde tamamlanmazsa başvuru iptal edilir.

Kişi güvenlik belgesi düzenlenen personel, belirli hukuki yükümlülüklere tabidir. Bu yükümlülükler arasında, gizlilik dereceli bilgilere karşı duyulan sorumluluk ve bu bilgilerin kötüye kullanılmaması gerektiği vurgulanır. Ayrıca, KGB verilen kişilerin gizlilik ihlali durumunda, hukuki yaptırımlar uygulanabilir.

7. Belge Talebinin Reddi Halinde İdari Dava Prosedürü

Kişi güvenlik belgesinin (KGB) verilmesi, savunma sanayiinde görev alacak personelin, gizlilik dereceli bilgilere ve malzemelere erişim hakkı kazanabilmesi için oldukça önemli bir işlemdir. Ancak, bazı durumlarda KGB başvurusu olumsuz sonuçlanabilir veya kişi güvenlik belgesi düzenlenmeyebilir. Bu gibi durumlarda, personel ya da personel adayı, söz konusu idari işlemin iptalini talep edebilir. İşte kişi güvenlik belgesi davaları ile ilgili süreç ve hukuki değerlendirme:

7.1. Kişi Güvenlik Belgesi İptali İçin Dava Açma Süreci

Eğer kişi güvenlik belgesi başvurusu olumsuz sonuçlanır veya KGB verilmezse, ilgili personel veya adayının bu idari işlemin iptali için 60 gün içinde idari dava açması gerekmektedir. Bu sürenin başlangıcı, işlemin ilgili kişiye tebliğ edilmesi ile başlar. Eğer başvuru sahibi, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması gibi süreçlerin mevzuata uygun yapılmadığını düşünüyorsa, bu durum hukuka aykırı bir işlem olarak değerlendirilebilir.

Yargı sürecinde, personel adayının KGB düzenlenmemesi durumunun, usul ve esaslara uygun olarak yapılmayan güvenlik araştırmalarına dayanması, idari işlemin iptal edilmesini gerektirebilir. Bu durumda, personel adayı ilgili idari işleme karşı iptal davası açabilir.

7.2. Dava Açılacak Mahkeme ve Yetkili Makam

Kişi güvenlik belgesi düzenlenmemesi kararı üzerine açılacak davada, görevli mahkeme idare mahkemeleri olacaktır. Ancak, bu davanın yetkili mahkemesi Ankara İdare Mahkemeleri‘dir. Çünkü güvenlik belgesini düzenleyen ve başvuruları onaylayan Milli Savunma Bakanlığı (MSB) olduğu için, iptal talebi MSB’ye karşı yapılacaktır.

Önemli bir nokta, bu tür davaların savunma sanayi şirketlerine karşı açılamayacağıdır. KGB başvurusu olumsuz sonuçlanan kişi, Milli Savunma Bakanlığı’na karşı dava açmalıdır.

7.3. Dava Sebepleri ve Hukuka Aykırılık

Bir kişinin KGB’sinin düzenlenmemesi ya da olumsuz sonuçlanması, birkaç nedenden dolayı hukuka aykırı olabilir:

  • Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının usulüne uygun yapılmaması,
  • Mevzuata aykırı bir işlem yapılması, yani başvurulan belgelerin eksik ya da yanlış incelenmesi,
  • Gizlilik dereceli bilgilere erişim hakkı için belirli kişilere gereken güvenlik belgesinin verilmemesi gibi durumlar bu tür davaların dayanağını oluşturabilir.

Eğer güvenlik soruşturması veya arşiv araştırması, yasa ve yönetmeliklere uygun yapılmazsa, KGB verilmemesi kararı hukuka aykırı olur. Bu durumda, başvuru sahibi ilgili işlemi iptal ettirebilmek için idari yargı yoluna başvurabilir.

8. Sonuç

Kişi güvenlik belgesi, savunma sanayiindeki projelerde çalışan personelin güvenliğini temin etmek ve gizlilik dereceli bilgilere erişimini düzenlemek için oldukça önemli bir araçtır. Bu belge, güvenlik taramalarından geçerek uygun görülen kişilere verilir ve kişi, bu sayede sadece güvenli alanlara erişebilir. KGB, ulusal güvenlik için kritik olan savunma sanayi projelerinin güvenliğini sağlamak adına, devletin ve ilgili kurumların üzerinde titizlikle durduğu önemli bir hukuki gerekliliktir.