Giriş

Türk Ceza İnfaz Hukuku, mahkeme kararıyla özgürlüklerinden mahrum bırakılan kişilerin cezalarını infaz ettikleri ceza infaz kurumlarındaki yaşamlarını düzenleyen temel bir alandır. Bu süreçte, hükümlü ve tutukluların temel insan haklarının korunması, dış dünyayla bağlarının devamlılığı ve topluma yeniden uyumları büyük önem taşır. Bu bağlamda, ziyaret ve görüş hakları, ceza infaz sisteminin vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu makale, ceza infaz kurumlarındaki ziyaret ve görüş şartlarını, en çok merak edilen konuları, hukuki dayanakları ve pratikteki uygulamaları, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİHK) ve Adalet Bakanlığı Ceza İnfaz Kurumları Yönetmeliği (bu makalede “Yönetmelik” olarak anılacaktır) ile Adalet Bakanlığı Çocuk Ceza İnfaz Kurumlarının Kuruluş, Yönetim ve İşleyişine İlişkin Yönetmelik (bu makalede “ÇCİK Yönetmeliği” olarak anılacaktır) hükümleri çerçevesinde detaylı ve anlaşılır bir dille ele alacaktır.

I. Genel Ziyaret ve Görüş Hakkının Hukuki Dayanağı ve Esasları

Ziyaret ve görüş hakkı, hükümlü ve tutukluların aile bağlarını koruması, sosyal ilişkilerini sürdürmesi ve psikolojik destek alması açısından büyük önem taşır. Hukuki dayanağı, Anayasa’nın özel hayat ve aile hayatına saygı gösterilmesi hükümleriyle birlikte, doğrudan 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİHK) ve Adalet Bakanlığı Ceza İnfaz Kurumları Yönetmeliği‘dir.

CGTİHK Madde 72 — Hükümlü ve tutukluların ziyaret edilmeleri: “(1) Hükümlü ve tutuklular; eşi, çocukları, torunları, annesi, babası, büyükannesi, büyükbabası, kardeşleri, amcaları, halaları, teyzeleri, dayıları, kayın hısımları (kayınvalide, kayınpeder, gelin, damat, baldız, görümce, bacanak, kayınbirader), vasisi ve vekili ile görüşebilir.”

“(2) Ziyaret, haftada bir kez ve yarım saatten az olmamak üzere yapılır. Ancak, kurumun fiziki koşulları ve personel durumu dikkate alınarak, ziyaret süresi uzatılabilir.”

“(3) Ziyaretler, kapalı görüş şeklinde, kurumun ziyaret yerlerinde ve görevlilerin gözetiminde yapılır.”

“(4) Hükümlü ve tutukluların avukatları ile görüşmeleri bu madde hükümlerine tabi değildir.”

Yönetmelik Madde 5 — Hükümlü ve tutukluların görüşmeleri aşağıdaki esaslara göre gerçekleştirilir:

  • Genel Görüş Hakkı Kısıtlamaları: Ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma veya hücreye koyma disiplin cezası kesinleşmiş ve bu cezası infaz edilmekte olan hükümlü ve tutuklular, genel ziyaretçi görüşünden mahrum kalır. Ancak, bu durumdaki mahpusların bile resmî ve yetkili mercilerle (savcılık, hakim vb.), avukatları ve kanunî temsilcileriyle görüşmeleri engellenemez. Hücre cezası alanların ise sadece resmî ve yetkili merciler ile avukatlarıyla görüşmeleri sağlanır.
  • Görüş Biçimleri: Görüşler, kurumun imkanları ve güvenlik tedbirleri doğrultusunda kapalı ve açık olmak üzere iki biçimde yaptırılır.
  • Görüş Sıklığı ve Süresi: Yönetmelik’e göre, hükümlü ve tutuklular, bu Yönetmelikte belirtilen yakınları ile haftada bir kez olmak üzere, toplamda ayda dört kez görüşme yapabilirler. Bu dört görüşmeden üçü kapalı, biri ise açık görüş şeklinde gerçekleştirilir. Görüş süresi ise yarım saatten az olmamak üzere belirlenir.
  • Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası Hükümlüleri: Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükümlü olanlar, on beş günde bir kez olmak üzere, biri açık, diğeri kapalı görüş biçiminde, ayda toplam iki kez görüşme yapabilirler.
  • Belirli Ziyaretçilerin Bildirilmesi: Hükümlü ve tutuklular, kanunen belirlenmiş olan eşi, üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımları (anne, baba, kardeş, çocuk, kayınvalide, kayınpeder vb.) ve vasisi ile kayyımı dışında, üç ziyaretçisinin (arkadaş, uzak akraba vb.) açık kimlik ve adreslerini kuruma bildirmek zorundadır. Bu liste, ölüm, ağır hastalık, doğal afet, hükümlü/tutuklunun nakli veya ziyaretçinin yerleşim yeri değişikliği gibi zorunlu haller dışında değiştirilemez.

III. Açık Görüş Hakkı (Bayram ve Özel Durumlar)

CGTİHK Madde 73 — Açık görüş: “(1) Hükümlü ve tutukluların, eş, çocuk, torun, anne, baba, büyükanne, büyükbaba, kardeş ve vasisi ile açık görüş yapmasına, yılda iki kez olmak üzere, Cumhuriyet Başsavcılığının uygun görmesi halinde izin verilebilir.”

“(2) Açık görüş, kurumun fiziki koşulları ve personel durumu dikkate alınarak, kapalı görüşe elverişli olmayan yerlerde de yapılabilir.”

“(3) Açık görüşte, ziyaretçilerin ve hükümlü/tutukluların güvenliğini tehlikeye atacak davranışlardan kaçınılması esastır.”

Yönetmelik Madde 5’in ilgili fıkrası:

  • Bayram ve Özel Günlerde Açık Görüş: Kapalı görüşlerden biri dini veya milli bayramlar ile özel günlerde yaptırılacak açık görüşle çakıştığı takdirde, açık görüş yaptırılması esas alınır.

Bu hükümler, açık görüşlerin genellikle yılda iki kez dini bayramlarda (Ramazan ve Kurban Bayramı) veya Adalet Bakanlığı’nın özel izniyle diğer özel günlerde yapıldığını göstermektedir. Bu tarihler, Bakanlık tarafından genel bir duyuru ile belirlendikten sonra, her ceza infaz kurumu kendi özel açık görüş takvimini ilan eder.

IV. Telefonla Görüşme ve Mektuplaşma Hakkı

Hükümlü ve tutukluların dış dünya ile iletişimini sağlayan önemli araçlar telefon ve mektuplaşmadır.

CGTİHK Madde 66 — Telefon ile görüşme: “(1) Hükümlü ve tutuklular, belirlenen esas ve usullere göre telefonla görüşme yapabilirler.”

“(2) Telefonla görüşme hakkı, onbeş günde bir kez ve on dakikayı geçmemek üzere kullandırılır. Ancak, kurumun fiziki koşulları ve personel durumu dikkate alınarak, telefonla görüşme süresi uzatılabilir.”

“(3) Telefonla görüşmeler, kurum idaresince dinlenebilir ve kaydedilebilir.”

“(4) Terör örgütü veya çıkar amaçlı suç örgütü üyeliği suçundan mahkûm olanların telefonla görüşme hakları kısıtlanabilir veya tamamen yasaklanabilir.”

Uygulamada: Telefon görüşmeleri güvenlik nedeniyle kurum idaresince dinlenebilir ve kaydedilebilir. Konuşulacak telefon numaralarının önceden kuruma bildirilmesi ve onaylanması gerekir. Mektuplaşma hakkı da mevcuttur; mektuplar güvenlik amacıyla incelenebilir ancak kişinin özel hayatına saygı gösterilmesi esastır.

V. Ceza İnfaz Kurumlarına Girişte Arama Prosedürleri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kurum güvenliği, hem mahpusların hem de görevlilerin güvenliği için hayati öneme sahiptir. Bu nedenle, ziyaretçiler dahil kuruma giren herkes sıkı arama prosedürlerine tabidir.

Yönetmelik Madde 6 — Ceza infaz kurumlarına girişte arama: “Ceza infaz kurumu görevlileri ve dış güvenlik görevlileri dahil olmak üzere, sıfat ve görevi ne olursa olsun, ceza infaz kurumlarına girenler duyarli kapidan geçmek zorundadir. Bu kisilerin üstleri metal dedektörle aranir; esyalari x-ray cihazindan veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirilir, ayrica süphe hâlinde elle aranir. Bu cihazlarin bulunmadigi yerlerde arama ve kontrol elle yapilir.”

  • Genel Kural: Kuruma giren herkes, duyarlı kapıdan geçmek, üstünü metal dedektörle aratmak ve eşyalarını x-ray cihazından geçirmek zorundadır. Şüphe halinde veya cihazın olmadığı yerde elle arama da yapılabilir.
  • Elle Aramaya Tabi Olmayan İstisnalar: Kanun, bazı resmi görevlilerin (milletvekilleri, mülki amirler, hakim, Cumhuriyet savcıları, avukatlar, noterler, bazı denetim görevlileri, kurum müdürü vb.) üstlerinin, ağır cezayı gerektiren suçüstü halleri dışında elle aranamayacağını belirtir. Ancak, duyarlı kapı cihazı uyarı vermeye devam ederse, bu kişiler ancak elle aramayı kabul ettikleri takdirde kuruma girebilirler.
  • Bayan Ziyaretçilerin Araması: Elle arama yapılması gereken hallerde, kuruma giren bayanlar, bayan infaz koruma memurları veya bayan jandarma görevlileri tarafından aranır. Bu görevlilerin bulunmaması halinde ise, ilgili Cumhuriyet Başsavcısının talebi üzerine mülki amir tarafından görevlendirilecek bayan memurlarca arama yapılır.
  • Yasaklı Maddeler: Yönetmelik Madde 5 (h) bendi uyarınca, ceza infaz kurumunun düzen ve güvenliğini, hükümlü ve tutukluların sağlığını bozabilecek nitelikteki eşya ve maddeler ile her türlü iletişim araçları (cep telefonu vb.) ve taşıma izin belgesi olsa dahi silahların kuruma sokulması kesinlikle yasaktır. Ziyaret sırasında hükümlü ve tutuklulara para, kıymetli evrak ve eşya verilmesi de yasaktır. Suç teşkil etmeyen ancak yasak olan eşyalar çıkışta iade edilmek üzere muhafaza altına alınır.
  • Kurallara Uymayanların Durumu: Yönetmelik Madde 5 (n) bendi uyarınca, ziyaret ve görüşlerde kurallara uymayan heyet ve kişilerin ziyaret ve görüşmeleri derhal sonlandırılır. Suç oluşturan davranışlar adli makamlara bildirilir. Görüşme hakkına sahip özel kişilerin kurum güvenliğinin korunması amacıyla alınan tedbirlere aykırı istek ve davranışları nedeniyle görüşme hakları, ceza infaz kurumunun en üst amirince bir aydan bir yıla kadar kısıtlanabilir.

VI. Çocuk Tutuklu ve Hükümlülerde Ziyaret ve Görüş Şartları: Çocuğun Yüksek Yararı Esası

Çocuklar, gelişim çağında olmaları nedeniyle infaz sisteminde özel bir yer tutar. Bu nedenle ziyaret ve görüş şartları yetişkinlere göre daha esnek ve koruyucu bir yaklaşımla düzenlenir. Bu düzenlemeler, özellikle Adalet Bakanlığı Çocuk Ceza İnfaz Kurumlarının Kuruluş, Yönetim ve İşleyişine İlişkin Yönetmelik (ÇCİK Yönetmeliği) ile detaylandırılır.

ÇCİK Yönetmeliği’nin ilgili hükümleri:

  • Çocuğa Özel Yaklaşım: Yönetmelik Madde 5 (b) bendi uyarınca, disiplin cezası almış olsa dahi çocukların; annesi, babası, kardeşleri, avukatı, resmî ve yetkili merciler ile yasal temsilcisiyle görüşmesi engellenemez. Bu, çocuğun yüksek yararının ne kadar önemli olduğunu gösterir.
  • Genişletilmiş Ziyaretçi Listesi: Yetişkinlerdeki kanuni yakınlara ek olarak, ÇCİK Yönetmeliği, çocuğun gelişimi ve ruhsal sağlığı açısından faydalı olacağı değerlendirilen diğer kişilerin de, kurum müdürünün onayı ve Cumhuriyet Başsavcılığının uygun görmesi halinde ziyaretçi olarak kabul edilmesine imkan tanır.
  • Daha Sık ve Uzun Görüş Süresi: Çocuklar için Yönetmelik’te belirtilen yakınları ile haftada bir kez olmak üzere, ayda dört kez görüşme yapılabilir. Her bir görüşme süresi en az bir saattir, bu süre yetişkinlere göre daha uzundur ve çocuğun nitelikli iletişim kurmasını sağlar.
  • Açık Görüşe Öncelik: ÇCİK Yönetmeliği, çocuğun yüksek yararı gereği açık görüşün teşvik edilmesini ve mümkün olduğunca sık yapılmasını öngörür. Bu, çocuğun aile sıcaklığını hissetmesine ve fiziksel temas kurmasına olanak tanır.
  • Telefon Görüşmelerinde Esneklik: Çocukların telefonla görüşme hakları, yetişkinlere göre daha sık ve uzun süreli olabilir. ÇCİK Yönetmeliği, çocuğun gelişimine ve ihtiyaçlarına göre telefon görüşme sıklığı ve süresinin daha esnek ayarlanabileceğini belirtir.
  • Psikososyal Destek: Kurumda görevli psikologlar ve sosyal hizmet uzmanları, hem çocuklarla hem de aileleriyle görüşerek, ziyaretlerin çocuğun gelişimine en olumlu katkıyı sağlaması için rehberlik ve danışmanlık hizmeti sunarlar.

VII. Uygulamada Karşılaşılan Durumlar ve Bilgi Edinme Yolları

Mevzuat hükümleri bir çerçeve çizse de, uygulamada bazı pratik detaylar ve zorluklar ortaya çıkabilir:

  • Yoğunluk ve Kuyruklar: Özellikle bayram ve hafta sonu ziyaretlerinde ceza infaz kurumlarında yoğunluk yaşanabilir. Ziyaretçilerin erken gitmesi ve prosedürlere uyum sağlaması önemlidir.
  • Arama Prosedürleri: Aramalar güvenlik amacıyla titizlikle yapılır. Ziyaretçilerin bu prosedürlere sabırla uyması beklenir.
  • Görüş Günlerini Öğrenme: En doğru ve güncel bilgiyi almak için:
    1. İlgili ceza infaz kurumunu telefonla aramak.
    2. Kurumun resmi web sitesini (Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü üzerinden) ziyaret etmek.
    3. Hükümlü veya tutuklu aracılığıyla bilgi almak (mektup veya telefon).
    4. Bir avukat aracılığıyla danışmak.
  • Dini Nikahlı Eşlerin Durumu: Türk hukukunda resmi nikah zorunlu olduğu için dini nikahlı eşler, doğrudan “eş” statüsünde görüş hakkına sahip değildir. Ancak, hükümlünün belirleyebileceği 3 kişilik ziyaretçi listesine dahil edilmeleri veya ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı’ndan özel izin alınması gibi istisnai yollarla görüş imkanı doğabilir. Bu durumlar kesin bir hak olmayıp, tamamen kurum idaresi ve Başsavcılığın takdirindedir.

Sonuç

Türk Ceza İnfaz Hukukunda ziyaret ve görüş şartları, mevzuatla ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiş, ancak uygulamada hem güvenlik hem de insani gereklilikler arasında bir denge gözetilmektedir. Kanunlar ve yönetmelikler, mahpusların dış dünya ile bağlarını koruma ve topluma yeniden kazandırma hedefine hizmet ederken, kurumların düzenini ve güvenliğini de sağlamayı amaçlar. Özellikle çocuk mahpuslar için getirilen özel ve esnek düzenlemeler, onların gelişimsel ihtiyaçlarına duyulan hassasiyetin bir göstergesidir. Bu süreçleri doğru anlamak ve kurallara uygun hareket etmek, hem mahpusların hem de ziyaretçilerin süreci daha sorunsuz atlatmasına yardımcı olacaktır.

Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)

1. Yakınım Cezaevinden Ne Zaman Çıkacak? (İnfaz Hesaplama)

Bu, şüphesiz en çok merak edilen sorudur. Cezaevinden çıkış tarihi, yani infaz hesaplaması, suçun türüne, cezanın miktarına, varsa önceden işlenen suçlara (mükerrirlik), iyi hal durumuna ve yürürlükteki infaz kanunlarına göre değişir. Özellikle koşullu salıverilme (şartlı tahliye) ve denetimli serbestlik süreleri, tahliye tarihlerini doğrudan etkiler. Bu hesaplamalar karmaşık olabildiği için en doğru bilgiyi infaz savcılığından veya bir avukattan alabilirsiniz.

İnfaz hesaplama için buraya tıklayınız.

2. Cezaevine Nasıl Görüşe Gidebilirim?

Ziyaretler genellikle haftada bir kez ve kapalı görüş şeklinde yapılır. Ziyaretçi olarak gidebilecek kişiler kanunla sınırlıdır (eş, çocuk, anne, baba, kardeşler, büyük ebeveynler, amca, hala, teyze, dayı, kayın hısımları, vasi ve vekil). Ziyaret için geçerli kimlik belgesi zorunludur ve kuruma girişte üst ve eşya araması yapılır. Görüş günleri ve saatleri, ilgili ceza infaz kurumunun kendi web sitesinden veya telefonla öğrenilebilir.

3. Bayramda Açık Görüş Olacak mı? Ne Zaman?

Açık görüşler, genellikle yılda iki kez dini bayramlarda (Ramazan ve Kurban Bayramı) ve Adalet Bakanlığı’nın özel izniyle yapılır. Bu tarihler, Bakanlık tarafından genel bir duyuru ile belirlendikten sonra, her ceza infaz kurumu kendi özel açık görüş takvimini ilan eder. En güncel bilgi için kurumun web sitesini takip etmek veya doğrudan kurumu aramak en doğrusudur.

4. Cezaevindeki Yakınımla Telefonla Konuşabilir miyim?

Evet, hükümlü ve tutukluların telefonla görüşme hakkı vardır. Genellikle on beş günde bir kez ve on dakikayı geçmeyecek şekilde görüşme yapılır. Telefon görüşmeleri güvenlik nedeniyle kurum idaresince dinlenebilir ve kaydedilebilir. Konuşulacak telefon numaralarının önceden kuruma bildirilmesi ve onaylanması gerekir.

5. Dini Nikahlı Eşim Görüşe Gidebilir mi?

Hayır, Türk Medeni Kanunu’na göre dini nikahın yasal geçerliliği bulunmadığı için, dini nikahlı eşler doğrudan “eş” statüsünde kabul edilmez ve bu nedenle yasal olarak görüş hakkına sahip değillerdir. Ancak, hükümlünün kurum tarafından belirlenen 3 kişilik ziyaretçi listesine dahil edilmesi veya Cumhuriyet Başsavcılığı’ndan özel izin alınması gibi istisnai yollarla görüş imkanı doğabilir.

6. Cezaevine Para Yatırma Nasıl Yapılır? (Yurt Dışından da Mümkün mü?)

Yakınınıza para göndermek için banka hesabınız olmasına gerek yoktur. Size en yakın PTT şubesine başvurarak doğrudan tutuklu veya hükümlü yakınınızın hesabına para yatırabilirsiniz. Ayrıca, banka hesabınız varsa, şubeye giderek veya mobil bankacılık uygulaması üzerinden havale/EFT yöntemiyle de para gönderebilirsiniz.

Yurt dışından para göndermek isteyenler için: Ceza infaz kurumunun anlaşmalı olduğu bankanın SWIFT kodu ve cezaevinin güncel IBAN bilgileri kullanılarak uluslararası banka transferi (SWIFT/Havale) yapılabilir. Bu konuda en doğru ve güncel bilgi için mutlaka ilgili ceza infaz kurumunu arayarak teyit almalısınız.

Para Gönderirken Dikkat Edilmesi Gerekenler:

  • Cezaevinin Güncel Hesap Bilgilerini Edinin: Para göndereceğiniz cezaevinin güncel banka hesap ve IBAN bilgilerini resmi sitesinden veya telefonla arayarak teyit edin. Yurt dışından gönderim yapıyorsanız SWIFT kodunu da öğrenin.
  • Açıklama Kısmı Çok Önemli: Havale/EFT, PTT veya SWIFT yoluyla para yatırırken, açıklama kısmına para göndermek istediğiniz kişinin adını, soyadını ve T.C. kimlik numarasını eksiksiz yazın.
  • Yabancı Uyruklular İçin: Para göndermek istediğiniz kişi yabancı uyruklu ise, açıklama kısmına pasaport numarasını veya yabancı kimlik numarasını eksiksiz yazın.
  • Bu bilgilerin eksik veya hatalı olması, paranın yakınınızın hesabına geç ulaşmasına neden olabilir.

Gönderdiğiniz Paranın Ulaşıp Ulaşmadığını Nasıl Öğrenirsiniz?

  • Cezaevini telefonla arayarak,
  • Yakınınızın sizi telefonla aradığında sorarak,
  • Cezaevine görüşe gittiğinizde yetkililere sorarak teyit edebilirsiniz.

Para Yatırma Limiti: Şu an için hükümlü ve tutukluların hesaplarına haftalık maksimum 2.500 TL yatırılabilir. (2025 yılı için)

7. Yakınım Açık Cezaevine Ne Zaman Geçer?

Kapalı cezaevinden açık cezaevine geçiş, hükümlünün cezasının belirli bir kısmını (genellikle 10’da 1’ini) kapalıda iyi halli olarak geçirmesiyle mümkündür. Bazı suç grupları için farklı oranlar ve ek şartlar uygulanabilir. Geçiş için disiplin durumu, ceza miktarı gibi kriterler önemlidir. Açık cezaevine geçen hükümlüler, denetimli serbestlik ve tahliye süreçlerine bir adım daha yaklaşmış olurlar.

8. Cezaevinden Tahliye Olunca Denetimli Serbestlik Ne Demek?

Denetimli serbestlik, hükümlünün cezasının son kısmını ceza infaz kurumu dışında, toplum içinde ancak belirli yükümlülüklere (belirli aralıklarla imza atmak, bazı kurslara katılmak, belirlenen bir konuttan ayrılmamak vb.) uyarak geçirmesidir. Bu, bir tür topluma uyum ve rehabilite olma sürecidir. Denetimli serbestlik yükümlülüklerine uyulmaması durumunda hükümlü tekrar cezaevine dönebilir.

9. Cezaevinde Sağlık Hizmetleri Nasıl İşliyor?

Hükümlü ve tutukluların sağlık hizmetlerine erişim hakkı vardır. Acil durumlarda kurum revirinde ilk müdahale yapılır, gerekirse kurum doktoru tarafından muayene edilir. Uzman doktor muayenesi veya detaylı tetkikler için hastaneye sevk edilirler. Tedavileri, doktor raporları doğrultusunda devam eder.

10. Af Çıkacak mı?

Şu an için Türkiye’de genel bir af gündemde değildir ve yürürlükte olan bir af kanunu bulunmamaktadır. Ancak, mahkumiyetin infazını durdurabilecek veya erteleyebilecek olağanüstü kanun yolları (örneğin, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının itirazı, kanun yararına bozma) veya Cumhurbaşkanlığı tarafından verilen özel af (kocama hali, sürekli hastalık hali gibi) gibi durumlar mevcuttur. Bu yollar, kişinin özel durumlarına bağlı olarak ve ilgili kanuni şartlar oluştuğunda infazı durdurabilir veya erteler, ancak genel bir af niteliği taşımazlar. En güncel ve doğru bilgi için resmi duyuruları takip etmek ve hukuki danışmanlık almak önemlidir.

Yeniden Yargılama ve infaz durdurma , CMK m.308/A itirazı ve Kanun Yararına Bozma başvurusu ile ilgili detaylı bilgi için tıklayınz.