Acele kamulaştırma, kamu yararı gerektiren ve olağanüstü durumların yaşandığı projelerde, idarenin taşınmazlar üzerinde hızlıca mülkiyet elde etmesini sağlayan özel bir kamulaştırma türüdür. Bu süreç, idarenin taşınmaza derhal el koymasına olanak tanırken, kıymet takdiri ve benzeri işlemleri sonradan tamamlamasına imkan verir. Acele kamulaştırma, çoğunlukla büyük altyapı projeleri, afet sonrası yeniden imar çalışmaları, güvenlik veya sağlık krizleri gibi acil gereksinimlerin olduğu durumlarda kullanılır.
Acele Kamulaştırmanın Temel Özellikleri
Acele kamulaştırma, normal kamulaştırma işlemlerinden farklı olarak hızla ve etkin bir şekilde uygulanır. Bu sürecin en belirgin özellikleri şunlardır:
- Hızlı Uygulama Süreci:
Acele kamulaştırma, normal kamulaştırma işlemlerine göre çok daha kısa sürede tamamlanır. Taşınmaza derhal el koyulması sağlanırken, diğer işlemler daha sonra gerçekleştirilir. - Kıymet Takdiri Hariç İşlemlerin Ertelenmesi:
İdare, taşınmazın malikiyle pazarlık yapma veya tebligat gönderme gibi işlemleri erteler. Bunun yerine, taşınmazın kullanımına bir an önce başlanır ve kıymet takdiri ardından yapılır. - İdarenin Taşınmaza Derhal El Koyması:
Acele kamulaştırma kararının alınmasının hemen ardından idare, taşınmaza el koyarak projeye başlayabilir. Ancak bedel tespiti gibi işlemler daha sonra tamamlanır. - Kamulaştırma Bedelinin Sonradan Tespiti:
Kamulaştırma bedeli, ilk aşamada belirlenmez. Bu bedel genellikle bilirkişi raporu ile tespit edilir. Taşınmaz maliki, bedel tespitine itiraz edebilir ve yargı yoluna başvurabilir.
Acele Kamulaştırmanın Uygulama Alanları
Acele kamulaştırma, genellikle kamu yararının gerektirdiği durumlarda ve zamanın kritik olduğu projelerde tercih edilir. Aşağıdaki gibi önemli uygulama alanları vardır:
- Büyük Altyapı Projeleri ve Yeniden İmar Çalışmaları:
Büyük çaplı altyapı projeleri (yollar, köprüler, tüneller vb.) veya afet sonrası yeniden imar gibi projeler acele kamulaştırmayı gerektirebilir. Bu projelerin zamanında tamamlanması, halkın güvenliği ve refahı için kritik öneme sahiptir. - Olağanüstü Durumlar:
Savaş, iç güvenlik sorunları, büyük sağlık krizleri gibi olağanüstü durumlar da acele kamulaştırma gereksinimi doğurabilir. Bu tür durumlar, hızlı bir müdahale ve çözüm bulunması gereken acil projelerdir. - Milli Savunma ve Ulusal Güvenlik:
Kamu güvenliği ve ulusal savunma gibi hassas konularda da acele kamulaştırma uygulanabilir. Savunma projelerinin hızla uygulanabilmesi için taşınmazlara derhal el koyulması gerekebilir.
Acele Kamulaştırmanın Hukuki Dayanağı ve Yasal Çerçevesi
Acele kamulaştırma, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesi uyarınca düzenlenmiştir. Bu madde, acele kamulaştırma işlemlerini gerçekleştirmek için idareye yetki verir. İdare, belirli durumlarda taşınmazları hızla kamulaştırabilir. Ancak, bu süreç belirli denetimlere ve onaylara tabi olabilir.
Kamulaştırma Kanunu’nun 27. Maddesi
Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesi, acele kamulaştırma ile ilgili yasal dayanağı sağlar. Bu madde, acele kamulaştırmanın milli savunma, ulusal güvenlik ve acil kamu projeleri gibi durumlarda kullanılmasını öngörür. Kamulaştırma işlemi, Cumhurbaşkanının veya ilgili makamların onayına ihtiyaç duyabilir.
Acele Kamulaştırma ve Özel Kanunlar
Acele kamulaştırma, bazı özel kanunlarla da desteklenmektedir. Bu kanunlar şunlardır:
- 3213 Sayılı Maden Kanunu
- 4646 Sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu
- 2634 Sayılı Turizm ve Teşvik Kanunu
- 6491 Sayılı Türk Petrol Kanunu
- 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu
- 4737 Sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu
- 6306 Sayılı Afet Riskli Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun
Bu özel kanunlar, belirli sektörlerde acele kamulaştırmanın yapılmasını kolaylaştırır ve projelerin hızlı bir şekilde ilerlemesini sağlar.
Acele Kamulaştırma Sürecinde Taşınmaz Maliki Hakları
Acele kamulaştırma sürecinde taşınmaz maliki de belirli haklara sahiptir. Bu haklar, taşınmazın kullanımının hızlı bir şekilde devlete geçmesini sağlarken, malikin de haklarını koruma altına alır.
- Kamulaştırma Bedelinin Kabul Edilmesi veya İtiraz Edilmesi:
Taşınmaz maliki, belirlenen kamulaştırma bedeline itiraz edebilir. Bu itiraz, yargı yoluyla çözümlenebilir ve bilirkişi raporu doğrultusunda yeni bir bedel tespiti yapılabilir. - Bedel Tespitinin Yeniden Yapılması:
Kamulaştırma bedelinin adil olmadığı durumlarda, taşınmaz maliki yargıya başvurarak bedelin yeniden tespit edilmesini talep edebilir. - Kamulaştırma Bedelinin Ödenmesi ve Faiz Talebi:
Kamulaştırma bedeli, taşınmaz maliki tarafından kabul edilse de, bedelin ödenmesi sırasında faiz talep edilebilir. Bu, malikin haklarının korunması için önemlidir.
Acele Kamulaştırma ve İdari Mahkeme Süreci
Acele kamulaştırma işlemlerinin iptali ile ilgili davalarda, yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer idare mahkemesidir. İdare mahkemesi, taşınmazla ilgili kararları inceler ve ilgili işlemin hukuka uygun olup olmadığına karar verir. Ayrıca, Danıştay da bu tür davalara müdahil olabilir. Eğer Cumhurbaşkanlığı tarafından verilen acelelik kararı ile ilgili bir dava açılmışsa, idare mahkemeleri bu davaları Danıştay’a gönderir ve her iki dava birlikte incelenir.
Acele Kamulaştırma Kararlarına Yönelik Yargıtay Kararları
Acele kamulaştırma ile ilgili yargı süreçlerinde birçok Yargıtay kararı mevcuttur. Bu kararlar, özellikle acele kamulaştırma bedelinin tespitine dair hukuki süreçleri ve işlemlerin nasıl yapılması gerektiğini belirler. Yargıtay, taşınmaz bedelinin tespiti, işlemin usulüne uygunluğu ve acele el koyma kararlarının geçerliliği konusunda önemli içtihatlar oluşturmuştur.
Örnek kararlar arasında, acele el koyma kararlarının verildiği tarihten itibaren 6 ay içinde bedel tespit ve tescil davası açılmaması durumunda taşınmaz maliki tarafından kamulaştırmasız el atma davası açılabileceği, aynı zamanda bedel tespitinin bilirkişi kurulu aracılığıyla yapılması gerektiği belirtilmiştir.
Sonuç Olarak
Acele kamulaştırma, kamu yararına yönelik olarak kullanılan ve olağanüstü durumlarda devreye giren önemli bir kamulaştırma yöntemidir. Bu süreç, taşınmaz sahiplerinin haklarını korurken, aynı zamanda kamu projelerinin hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar. Eğer acele kamulaştırma ile ilgili bir sorun yaşıyorsanız, bu karmaşık hukuki süreçte bir uzman avukattan destek almanız önemlidir. İzmir’deki Acele Kamulaştırma Avukatı ya da En İyi Kamulaştırma Avukatı ile iletişime geçerek haklarınızı koruma altına alabilirsiniz.
