Uluslararası Hukukta Kamulaştırma
Kamulaştırma, bir devletin, kamu yararı
gerekçesiyle özel mülkiyeti kamusal amaçla devralma işlemidir. Uluslararası
hukuk, bu işlemlere ilişkin belirli prensipler ortaya koyarak, hem devletlerin
egemenlik haklarını korur hem de yabancı yatırımcıların haklarını güvence
altına almayı amaçlar.
Uluslararası Hukukta Kamulaştırmanın Temel İlkeleri
- Kamu Yararı: Kamulaştırma işleminin kamu
yararı taşıması gerekmektedir. Bu, ulusal güvenlik, halk sağlığı, ekonomik
kalkınma gibi kamu yararlarına hizmet eden bir amaç olmalıdır. - Ayrımcılık Yasağı: Kamulaştırma işlemi, yabancı
yatırımcılar aleyhine ayrımcı bir şekilde uygulanamaz. Yerli ve yabancı
yatırımcılar eşit muamele görmelidir. - Kanuna Uygunluk: Kamulaştırma işlemi, ülkenin
iç hukukuna ve uluslararası hukuk normlarına uygun olarak
gerçekleştirilmelidir. - Adil ve Hızlı Tazminat: Kamulaştırılan mülkiyetin
piyasa değerine uygun, hızlı ve etkili bir şekilde tazminat ödenmesi
gerekmektedir. Tazminat, kamulaştırma kararının alındığı tarihteki değere
göre hesaplanmalıdır. - Şeffaflık: Kamulaştırma süreci şeffaf
olmalı ve yatırımcıya savunma hakkı tanınmalıdır.
Dolaylı Kamulaştırma
Dolaylı kamulaştırma, mülkiyetin fiziksel olarak elinden alınmaması halinde, devletçe alınan bir karar veya uygulanan bir politika sonucu, yatırımcının mülkiyetinden doğan ekonomik faydaların önemli ölçüde azalması veya ortadan kalkması durumudur. Uluslararası hukuk, dolaylı kamulaştırmayı da kamulaştırma olarak değerlendirir ve adil tazminat ödenmesini gerektirir.
Uluslararası Yatırım Anlaşmaları ve Kamulaştırma
Çoğu ülke, yabancı yatırımları teşvik etmek amacıyla ikili yatırım anlaşmaları (BİA) imzalamaktadır. Bu anlaşmalarda, kamulaştırma konusunda daha detaylı hükümler yer alır ve yabancı yatırımcılara ek güvenceler sağlanır.
Kamulaştırmanın Hukuki Sonuçları
- Tazminat Hakkı: Kamulaştırma durumunda,
yatırımcıya adil ve tam tazminat ödenmesi gerekir. - Tahkim Hakkı: Yatırımcı, tazminat miktarı
veya kamulaştırmanın hukuka uygunluğu konusunda uluslararası tahkim
mahkemelerine başvurabilir. - Devletin Sorumluluğu: Devlet, kamulaştırma sonucu
ortaya çıkan zararlardan sorumlu tutulabilir.
Türkiye’de Kamulaştırma
Türkiye’de kamulaştırma işlemleri, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu çerçevesinde düzenlenir. Bu kanun, kamulaştırmanın kamu yararı için yapılması gerektiğini, maliklere adil tazminat ödenmesi gerektiğini ve kamulaştırma sürecinin şeffaf olması gerektiğini öngörür.İzmir Kamulaştırma Davaları
Sonuç olarak,kamulaştırma, uluslararası hukukun önemli bir konusu olup, devletlerin egemenlik hakları ile özel mülkiyet hakkı arasındaki dengeyi kurmayı amaçlar. Uluslararası hukuk, kamulaştırma işlemlerinin belirli ilkeler çerçevesinde
gerçekleştirilmesini sağlayarak, yabancı yatırımcıların haklarını korur.
