GİRİŞ

Evlilik, bir kadının hayatında hem kişisel hem de profesyonel anlamda önemli bir dönüm noktasıdır. Türk İş Hukuku, kadınların bu özel durumunu göz önünde bulundurarak, evlilik nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalan kadın işçilere özel bir güvence sağlamaktadır. Bu güvence, 1475 sayılı İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan 14. maddesi uyarınca düzenlenmiş olup, kadın işçilere evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde kendi istekleriyle işten ayrılmaları halinde kıdem tazminatına hak kazanma imkânı tanınmıştır.

Bu düzenlemenin temel amacı, kadın işçilerin evlilik ve iş hayatı arasında daha dengeli kararlar verebilmesini sağlamak, aynı zamanda ekonomik açıdan mağduriyet yaşamalarının önüne geçmektir. Zira evlilik, çoğu zaman yer değiştirme, yeni bir şehirde yaşam kurma ya da aile içindeki rol ve sorumlulukların değişmesi gibi faktörleri beraberinde getirebilir. Bu durumda işten ayrılmak zorunda kalan kadın işçinin, kıdem tazminatı gibi önemli bir mali güvenceye erişmesi, hem hukuki hem de sosyal bir koruma işlevi görmektedir.

Kıdem Tazminatı Hesaplaması Yapmak İçin Tıklayınız.

1. Yasal Dayanak ve Mevzuat Hükümleri

Bu hak, Türk hukukunda köklü bir geçmişe sahiptir ve 4857 Sayılı İş Kanunu’nun yürürlükten kaldırdığı ancak ilgili hükmünü koruduğu 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinden kaynaklanmaktadır. Bu maddenin 5. fıkrasının ilgili kısmı, kadın işçilere bu hakkı sağlamaktadır.

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 120. maddesine göre, 25.8.1971 tarihli ve 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi hariç diğer maddeleri yürürlükten kaldırılmış olup 1475 Sayılı Kanun’un 14/5.maddesinin ilgili kısmı “…veya kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.”

Bu yasal düzenleme, feshin işveren tarafından kabul edilmesini gerektirmediği gibi, fesih hakkının bildirim süresi verilerek kullanılması zorunluluğunu da ortadan kaldırmaktadır.

2. Kıdem Tazminatı Alabilecek Koşullar ve Şartlar

Bu önemli haktan faydalanabilmek için bazı temel koşulların eksiksiz olarak yerine getirilmesi gerekir.

  • 2.1. Kimler Kıdem Tazminatı Alabilir?
    • Sadece Kadın İşçiler: Bu hak, yasanın açık hükmü gereği sadece kadın çalışanlar için geçerlidir. Erkek işçiler, evlilikleri nedeniyle işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatı talep edemezler.
    • En Az Bir Yıllık Kıdem Şartı: İşçinin bu hakkı kullanabilmesi için, işten ayrılmadan önce aynı işverenin yanında en az bir tam yıl boyunca çalışmış olması zorunludur.
  • 2.2. Hangi Durumlarda Kıdem Tazminatı Alınır?
    • Evlilik Tarihinden İtibaren Bir Yıl İçinde: En önemli koşullardan biri, iş sözleşmesinin feshinin resmi nikah tarihinden itibaren bir yıl içinde gerçekleşmesidir. Dini nikah, söz veya nişan gibi durumlar bu hakkın kullanılması için yasal dayanak oluşturmaz. Bu bir yıllık süre dolduğunda, işçinin bu sebeple kıdem tazminatı talep etme hakkı ortadan kalkar.
    • Kendi İradesiyle Ayrılma: İşten ayrılma kararı, tamamen işçinin kendi isteğiyle alınmış olmalıdır. İşverenin zorlaması veya baskısı sonucu gerçekleşen bir fesih bu kapsamda değerlendirilmez. Böyle bir durumda, işçinin haksız fesih tazminatı gibi farklı hakları gündeme gelebilir.

3. Kıdem Tazminatının Hesaplanması

Kıdem tazminatının hesaplanması, işçinin çalıştığı süre ve son aldığı ücretin bir kombinasyonuyla belirlenir.

  • 3.1. Hesaplama Yöntemi:
    • Kıdem tazminatı, işçinin işten ayrıldığı tarihteki brüt ücreti (temel maaş, düzenli prim, ikramiye, yemek ve yol yardımı gibi tüm giydirilmiş ücretler dahil) üzerinden hesaplanır.
    • Bu brüt ücret, işçinin işyerindeki her tam yıl için 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı olarak ödenir.
    • Bir yıldan artan süreler (ay ve gün olarak) de orantılı olarak hesaplamaya eklenir.

4. Evlilik Nedeniyle İşten Ayrılma Hakkında Bilinmesi Gereken Diğer Önemli Noktalar

Bu hak, sadece kıdem tazminatı ile sınırlı değildir ve işçiye başka avantajlar da sağlar.

  • 4.1. İhbar Süresi Yoktur: Evlilik nedeniyle işten ayrılan kadın işçi, işverene herhangi bir ihbar süresi tanımak zorunda değildir.
  • 4.2. Diğer Hakların Korunması: Kıdem tazminatına ek olarak, işçinin henüz kullanmadığı yıllık izin ücreti, fazla mesai ücretleri ve resmi tatil günlerinde yapılan çalışmaların ücretleri gibi tüm alacakları da işveren tarafından ödenmek zorundadır.
  • 4.3. İşveren Tarafından Haksız Fesih Durumu: Eğer bir işveren, bir kadın işçiyi evlendiği gerekçesiyle işten çıkarırsa, bu durum yasa dışı ve haksız fesih olarak kabul edilir. Bu durumda işçi, kıdem ve ihbar tazminatlarına ek olarak işe iade davası veya ayrımcılık tazminatı gibi daha farklı haklara da sahip olabilir.
  • 4.4. Yazılı İletişimin Önemi: Kanun, işten ayrılma bildiriminin nasıl yapılacağına dair özel bir şekil şartı getirmemiştir. Ancak, olası bir anlaşmazlık durumunda delil teşkil etmesi açısından, işverene noter kanalıyla ihtarname gönderilmesi en güvenli yöntemdir. Bu ihtarname, işten ayrılma talebini, yasal dayanağını ve talep edilen alacakları açıkça belirtmelidir. Bu şekilde, ispat yükü kolaylaşır ve olası bir yasal süreçte işçinin eli güçlenir.

Sonuç olarak, evlilik nedeniyle işten ayrılan kadın işçiler için kıdem tazminatı hakkı, sadece ekonomik bir güvence değil, aynı zamanda kadınların kariyer ve özel hayat dengesini daha esnek yönetebilmeleri için sunulmuş önemli bir yasal imkandır. Bu hakkın doğru bir şekilde kullanılması, çalışanların mağduriyet yaşamalarını engellemek adına büyük bir önem taşır.

Sıkça Sorulan Sorular

  1. Evlilik nedeniyle işten ayrılma hakkı erkekler için de geçerli midir?
    • Hayır, bu hak yasal mevzuat gereği sadece kadın işçiler için geçerlidir.
  2. Kıdem tazminatı için ne kadar süre aynı işyerinde çalışmış olmam gerekir?
    • Bu haktan faydalanabilmek için, evlenmeden önce aynı işyerinde en az bir yıl süreyle çalışmış olmanız gerekmektedir.
  3. Hangi evlilik tarihi esas alınır? Dini nikah geçerli mi?
    • Yasal olarak bu hak, resmi nikah tarihinden itibaren geçerlidir. Dini nikah veya nişanlılık gibi durumlar kıdem tazminatı hakkı doğurmaz.
  4. İşten ayrılma kararını ne kadar sürede bildirmem gerekir?
    • Evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrılma beyanında bulunmanız gerekir. Bu süre yasal bir hak düşürücü süredir.
  5. İşten ayrıldığımda ihbar süresi kadar çalışmak zorunda mıyım?
    • Hayır, evlilik nedeniyle işten ayrılan kadın işçi, ihbar süresi tanımak zorunda değildir ve bu süre zarfında çalışmaya devam etmek zorunda değildir.
  6. İşveren kıdem tazminatımı ödemezse ne yapmalıyım?
    • İşvereninizin kıdem tazminatınızı ödememesi durumunda, arabuluculuk yoluyla veya dava açarak yasal haklarınızı arayabilirsiniz. Bu süreçte bir avukattan destek almanız önerilir.
  7. Sözleşmeyi kendi isteğimle feshetmesem de, işverenim beni evlendiğim için işten çıkarırsa ne olur?
    • İşvereninizin sizi evlilik nedeniyle işten çıkarması, Yargıtay kararlarına göre haksız bir fesihtir. Bu durumda, kıdem tazminatınızın yanı sıra, haksız fesih nedeniyle daha farklı tazminatlar talep etme hakkınız doğar.
  8. Kıdem tazminatı dışında başka haklarım var mı?
    • Evet, kıdem tazminatına ek olarak, kullanılmamış yıllık izin ücreti ve varsa fazla mesai gibi tüm alacaklarınızı da talep edebilirsiniz.