Giriş

Kripto para birimleri (coin), son yıllarda finansal dünyada önemli bir yer edinmiş ve geleneksel para birimlerinin yerini almakla birlikte yeni fırsatlar da sunmuştur. Ancak, merkeziyetsiz yapısı ve anonimliği nedeniyle, kripto paralar birçok yeni dolandırıcılık türünü beraberinde getirmiştir. Kripto para dolandırıcılığı, özellikle yatırımcıların mağdur olduğu ve takip edilmesi zor olan bir suç türüdür.

Türkiye’de kripto para dolandırıcılığı ile ilgili spesifik bir kanun metni bulunmamaktadır. Her olayın niteliğine göre; bir sisteme girerek, zarar verme, verileri silme, şifreleme, ele geçirme, veri ekleme, sistemin kullanımını engelleme, özel hayatın gizliliğine müdahale etme, iletişimi engelleme, iletişimi izinsiz izleme ve kayıt etme,nitelikli dolandırıcılık gibi suçlar ayrı ayrı uygulama alanı bulmaktadır. Özellikle basına da yansıyan; Thodex, Çiftlikbank,Smart Trade Coin… gibi uygulamalar da çok çeşitli varyasyonlar ile kişilerin kripto para üzerinde ki mağduriyetlerini de ortaya koymuştur.

Bu makalede, kripto para dolandırıcılığının farklı türleri, bu tür suçların hukuki boyutları ve dolandırıcılıklara karşı alınabilecek hukuki ve pratik önlemler ele alınacaktır.

Kripto Para Dolandırıcılığının Türleri

  1. Ponzi ve Piramit Sistemleri
    • Tanım: Kripto para dolandırıcılığının en yaygın şekillerinden biri Ponzi (ya da piramit) şemasıdır. Burada, dolandırıcılar yüksek getiri vaatleriyle yatırımcıları kandırır ve aslında bir yatırım yapılmadan, yeni yatırımcıların paraları, eski yatırımcılara ödeme yapmak için kullanılır.
    • Hukuki Boyut: Ponzi sistemleri, genellikle suç teşkil eder. Türkiye’deki Türk Ceza Kanunu’na göre, dolandırıcılık suçları, mağdurun zarara uğratılması durumunda cezai sorumluluk doğurur. Bu tür dolandırıcılıkta, organize suçlar söz konusu olabilir, çünkü suç planlı ve hiyerarşik bir yapıyı içerir.
  2. Sahte ICO (Initial Coin Offering)
    • Tanım: ICO, yeni bir kripto para biriminin piyasaya sürülmesi için yatırımcıdan para toplama yöntemidir. Ancak dolandırıcılar, yatırımcılara hayali projeler sunarak para toplar ve proje hayata geçmeden kaybolurlar.
    • Hukuki Boyut: Sahte ICO’lar, yatırımcıları yanıltma ve haksız kazanç sağlama suçlarına girer. Birçok ülkede, ICO düzenlemeleri yetersiz olsa da, dolandırıcılık suçları genellikle cezai takibata tabidir. Türkiye’de sermaye piyasalarıyla ilgili düzenlemeler, yatırımcıları koruma amacı güder ve buna aykırı hareket edenler cezai işlem görür.
  3. Pump and Dump (Pompa ve Boşaltma)
    • Tanım: Dolandırıcılar, belirli bir kripto para biriminin fiyatını yapay olarak şişirip, ardından topluca satış yaparak fiyatı düşürürler. Bu şekilde yatırımcılar, fiyatın yükseleceğini umarak yatırım yapar ancak fiyat düşer ve yatırımcılar kaybeder.
    • Hukuki Boyut: Bu tür manipülasyonlar, finansal piyasaların manipülasyonu anlamına gelir ve birçok ülkede yasa dışıdır. Türkiye’de Sermaye Piyasası Kanunu, piyasa manipülasyonlarını yasaklamaktadır. Kripto paralar için özel düzenlemeler olmasa da, dolandırıcılık ve piyasa manipülasyonu suçları geçerli olabilir.
  4. Kimlik Avı (Phishing)
    • Tanım: Bu dolandırıcılık türü, yatırımcıların kişisel bilgilerini toplamak için sahte e-posta veya web siteleri kullanarak yapılan dolandırıcılıktır. Dolandırıcılar, genellikle cüzdan bilgilerini veya giriş bilgilerini ele geçirir.
    • Hukuki Boyut: Kimlik avı, elektronik ortamda dolandırıcılık ve veri hırsızlığı suçlarına girer. Türkiye’de, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Suçlarla Mücadele Kanunu ve Türk Ceza Kanunu bu tür suçlar için cezai yaptırımlar öngörmektedir.
  5. Sahte Borsalar ve Yatırım Platformları
    • Tanım: Sahte kripto para borsaları, yatırımcılara işlem yapma imkanı sunar ancak gerçekte hiçbir işlem yapılmaz. Yatırımcılar, borsada yatırım yaparken paralarını kaybederler.
    • Hukuki Boyut: Sahte borsalar, tıpkı Ponzi şemaları gibi, dolandırıcılık suçları arasında yer alır. Türk Ceza Kanunu’na göre, bu tür dolandırıcılıklar, mağduriyet yaratır ve cezai takibat gerektirir.
  6. Cüzdan Dolandırıcılığı
    • Tanım: Sahte kripto para cüzdanları veya cüzdan hizmet sağlayıcıları aracılığıyla yapılan dolandırıcılıklar da oldukça yaygındır. Burada kullanıcılar, sahte platformlara para yatırarak cüzdan bilgilerini verirler ve bu bilgileri ele geçiren dolandırıcılar, kripto paraları çalar.
    • Hukuki Açıdan: Cüzdan dolandırıcılığı, dolandırıcılık suçlarıyla ilişkilidir. Kullanıcılar, güvenilir ve lisanslı cüzdan sağlayıcıları kullanarak, bu tür dolandırıcılıklardan korunabilirler.

Kripto Para Dolandırıcılığının Hukuki Boyutu

Kripto para dolandırıcılığına ilişkin mevcut düzenlemeler, geleneksel finansal suçlardan farklıdır çünkü kripto paralar, merkeziyetsiz bir yapıya ve anonim işlemler yapabilme özelliğine sahiptir. Bu durum, suçluların tespit edilmesini zorlaştırmaktadır. Ancak, dünya genelinde bazı ülkeler kripto para birimleriyle ilgili düzenlemeler getirmeye başlamıştır.

  • Türkiye’deki Durum: Türkiye’de, kripto para birimleriyle ilgili doğrudan bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, kripto para dolandırıcılığı, Türk Ceza Kanunu’nda yer alan dolandırıcılık suçları, haksız kazanç sağlama, vergi kaçakçılığı gibi suçlarla ilişkilendirilebilir. Kripto para alım satımı, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından denetlenmeyen bir faaliyet olduğundan, yatırımcılar için dolandırıcılık riskleri artmaktadır.
  • ABD’deki Durum: Amerika Birleşik Devletleri’nde, kripto para işlemleri, çeşitli federal ajanslar tarafından denetlenmektedir. Federal Ticaret Komisyonu (FTC), SEC (Sermaye Piyasası Kurulu) ve CFTC (Emtia Vadeli İşlemler Ticaret Komisyonu) gibi kurumlar, kripto para dolandırıcılığını önlemek için çeşitli adımlar atmaktadır. Ayrıca, yatırımcıları koruma amacıyla düzenlemeler getirilmiştir.
  • Avrupa Birliği’ndeki Durum: Avrupa Birliği, 2024’te kripto para birimlerinin ve hizmet sağlayıcılarının denetlenmesi için MiCA (Markets in Crypto-Assets Regulation) adı verilen yeni bir düzenleme getirmiştir. Bu düzenleme, kripto para dolandırıcılıklarının önlenmesine yönelik olarak, kripto para hizmet sağlayıcılarının daha şeffaf ve güvenilir hale gelmelerini sağlamayı amaçlamaktadır.

Kripto Para Dolandırıcılıklarına Karşı Alınacak Hukuki ve Pratik Önlemler

  1. Yasal Düzenlemeler: Kripto para dolandırıcılığına karşı etkin bir mücadelenin sağlanabilmesi için, Türkiye’de de kripto para borsalarına yönelik düzenlemeler ve denetimler artırılmalıdır. Kripto para işlemleri yapan platformların lisanslanması, yatırımcıların güvenliğini sağlamada önemli bir adım olacaktır.
  2. Yatırımcı Bilinci: Kripto para dolandırıcılıklarının önlenmesinin en önemli yollarından biri, yatırımcıların bilinçlendirilmesidir. Yüksek kazanç vaatleri, genellikle dolandırıcılıkla ilişkilendirilmelidir. Yatırımcıların güvenilir borsaları tercih etmeleri ve yalnızca doğrulanmış projelere yatırım yapmaları önerilir.
  3. Siber Güvenlik Önlemleri: Kimlik avı gibi siber saldırılara karşı, kullanıcıların güvenli bağlantılar üzerinden işlem yapmaları ve çift doğrulama (2FA) gibi güvenlik önlemlerini kullanmaları sağlanmalıdır.
  4. Uluslararası İşbirliği: Kripto para dolandırıcılığı, uluslararası bir sorun olduğu için, dünya genelinde ülkeler arasında işbirliği gereklidir. Kripto para birimlerinin uluslararası düzenlemelere tabi tutulması, dolandırıcıların sınır ötesi faaliyetlerini engellemek için önemlidir.

Yargıtay Uygulamaları

Kripto para uygulamaları görece yeni uygulamalar olmakla birlikte; kara para aklama, dolandırıcılık ve yasadışı bahis gibi uygulamalarda kullanılması, olağanüstü sıçramalarla gelir elde edilerek insanların yatırım meyillerine de hitap etmesi ve kanunen sınırlandıran bir yatırım/ödeme aracı olmaması nedeniyle sıklıkla suçlarda karşılaşılmaktadır. Bununla birlikte Yargıtay içtihatlarında kripto para ile ilgili suçlarda uygulamalar yavaş yavaş istikrar kazanmakladır.

1. YARGITAY 11. CEZA DAİRESİ 2023/5132 E.

Eksik inceleme ile KYOK kararı verilmesi hukuka aykırıdır.

Dosyada açık kimlik bilgileri bulunan kişinin şüpheli sıfatıyla ifadesine başvurulması ve bu kişinin www.binance.com isimli internet sitesinde yer alan hesap hareketlerinin dosyaya celp edilmesi, Emniyet Genel Müdürlüğü Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığında da sorulmak suretiyle ülke çapında hat ve url adresli link kullanılmak suretiyle gerçekleştirilen benzer dolandırıcılık eylemleri bulunup bulunmadığının araştırılmasından sonra sonucuna göre değerlendirme yapılması gerektiği gözetilmeden, “…günümüz teknolojisinin hayatımızda bir çok kolaylıklar sağladığı gibi çoğu zamanda telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğurabildiği, kaldı ki facebook, messengar, whatsapp gibi sosyal medya uygulamaları ile kripto ( sanal para ) server sağlayıcıları ve veri tabanlarının yabancı kaynaklı olduğu, dolayısıyla kullanıcılarının da farklı kişiler olduğu dikkate alındığında gerçek şüphelilerin tespitinin neredeyse mümkün olamadığı, bu mimvalde kullanıcıların kendi güvenliklerini sağlamakla yükümlü oldukları, müştekinin hiç tanımadığı ya da güvenirliğinden dahi şüphe duymadığı şahıs ya da şahıslara internet gibi sanal bir dünyadan kripto para transferi yapıp sonrasında da dolandırıldığından bahisle şikayetçi olmasının hayatın olağan akışıyla bağdaşmadığı gibi bu yöndeki şikayetinin de inandırıcılık vasfından çok uzak ve öte olduğu, kaldı ki müştekinin bu iddialarını doğrular ve destekler tarzda dosyaya somut bir delil sunamadığı, neticeten ve özetle müşteki ile meçhul şüpheli arasındaki ilişkinin bu aşamada TCK’nın 157. Maddeleride tanımlanan Dolandırıcılık suçunu oluşturmadığı…” şeklindeki hatalı gerekçe ve eksik soruşturma neticesinde verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair karara karşı yapılan itiraz üzerine soruşturmanın genişletilmesine karar verilmesi yerine itirazın reddine karar verilmesi Kanun’a aykırı olup, kanun yararına bozma talebi yerinde görülmüştür.

2.Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 9. Ceza Dairesi Başkanlığı 2022/4596 E.

Yeni elde edilen deliller ile soruşturmanın genişletilerek tespit edilen şüpheliler hakkında suç duyurusunda bulunulması gerekmektedir.

Vicdani kanının oluştuğu duruşma sürecini yansıtan tutanaklar, belgeler ve gerekçe içeriğine göre yapılan incelemede;

1-)Paribu Teknoloji AŞ’ nin cevabı ve yazı ve eklerinin (sanığın bu hesaptan kriptopara (tron) aldığına dair) Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığına gönderilerek, bu cüzdan hesabının ilgili kanal/platformlardan takibinin yapılarak varsa (soğuk cüzdana aktarılmamışsa) kripto para borsasına çıkışlarının belirlenerek fail/faillere ulaşılmasının talep edilmesi ve bu suretle suça konu haksız menfaati temin eden asıl fail/faillerin tespit edilmeye çalışılması,

2-)Bu araştırmalar sonucunda haksız menfaati tespit eden ve sanığın savunmasında Y. olarak geçen kişinin tespiti halinde hakkında suç duyurusunda bulunularak dava açılmasının ve yargılamaya dahil edilmesinin ve bu sanığın savunmasına ve elde edilen tüm bu delillere göre sanığın hukuki durumunun tayini gerekirken eksik araştırma ile hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olduğundan HÜKMÜN BOZULMASINA

3.Yargıtay 11. Ceza Dairesi 2024/527 E.

Paribu üzerinden sanal para alım satımı yaparak bu işten para kazandığını, şikayetçinin de bu işe katılmak amacıyla kendisine para gönderdiğini ancak sanal para işinde zarar ettiği için şikayetçinin parasını veremediğini söylemesi, kanun yararına bozma isteminde yazılı mesajlaşma içerikleri ile şikayet dilekçesi ekinde sunulan fotokopi evraklara göre; Ayyıldız Yazılım adı altında kartın bulunduğu ve yine ibraz edilen Ticaret Sicil Gazetesinde, Ayyıldız Yazılım ve Bilişim İhracat İthalat Anonim Şirketinin 17.03.2020 tarihinde … tarafından kurulup aynı zamanda yönetim kurulu üyesi olarak göründüğünün anlaşılması karşısında; ilgili tüm kayıtların celbi ile şirketin kuruluşunu gerçekleştiren ve yönetim kurulu üyesi olan kişinin şüpheli olup olmadığının kuşkuya yer bırakmayacak bir şekilde tespit edilmesi, söz konusu şirketin ya da şüphelinin ticari bir faaliyeti olup olmadığının, belirttiği işleri resmi olarak yapıp yapmadığının, gerekirse defter ve belgeler ile banka kayıtları da incelenmek suretiyle araştırılması, sonucuna göre somut olayda TCK’nın 158/1-h maddesinde düzenlenen tacir veya şirket yöneticileri ile kooperatif yöneticilerinin dolandırıcılığı ya da aynı Kanun’un 157. maddesinde yer alan dolandırıcılık suçunun unsurlarının bulunup bulunmadığının takdir ve tayin edilmesi, soruşturma sonucunda kamu davası açılması için yeterli şüphe bulunması ve eylemin TCK’nın 158.maddesi kapsamında kaldığının değerlendirilmesi durumunda, dosyanın uzlaştırma bürosuna gönderilmesi gerekir

Sonuç

Kripto para dolandırıcılığı, hızla büyüyen bir finansal suç türüdür ve hukuki açıdan çeşitli zorluklar içermektedir. Merkeziyetsiz yapıları ve anonim özellikleri nedeniyle, dolandırıcılar daha fazla fırsat elde etmektedir. Ancak, etkin yasal düzenlemeler, yatırımcı bilinçlendirmesi ve uluslararası işbirliği ile bu suçların önlenmesi mümkündür.Türkiye’de kripto para (coin) süreçlerini düzenleyen yasal uygulamalar henüz tamamlanmamıştır. Kripto para piyasasının güvenli bir hale gelmesi için, yatırımcıların dikkatli ve bilinçli olmaları, yasal otoritelerin ise etkin denetim ve düzenlemeler getirmeleri gerekmektedir.