GİRİŞ

1.1. Vakıf Müessesesinin Tarihsel Gelişimi

Vakıf, İslam dünyasında sosyal dayanışmanın ve kamu hizmetlerinin finansmanında kullanılan eski ve etkin bir kurumdur. Osmanlı Devleti döneminde vakıflar, eğitim, sağlık, hayır işleri gibi birçok alanda temel hizmetleri sağlamış, toplumsal hayatın yapı taşı olmuştur. Cumhuriyet’in kuruluşuyla birlikte vakıfların hukuki altyapısı modern Türk Hukuku’nun ilgili kanunlarıyla düzenlenmiştir.

1.2. Vakfın Hukuki Niteliği ve Sınıflandırılması

Türk Hukuku’nda vakıf, tüzel kişiliğe sahip bağımsız bir kurum olarak tanımlanır. Vakıflar, faaliyet alanlarına ve kuruluş şekillerine göre çeşitli sınıflara ayrılır:

  • Mazbut Vakıflar: Resmi olarak kurulmuş, tescil edilmiş vakıflar.
  • Mülhak Vakıflar: Başka bir vakfa bağlı olarak kurulmuş vakıflar.
  • Temlikli Vakıflar: Malvarlığının kullanım hakkı başkalarına devredilmiş vakıflar.

Her vakıf türünün gelir yönetimi, hukuki sorumlulukları ve gelir dağıtımı farklılık gösterir.

Vakıf Mallarının Korunması Hususunda Detaylı Bilgi İçin Tıklayınız.

1.3. Galle Kavramı ve Hukuki Anlamı

Galle, vakıf mallarından elde edilen gelirlerden vakfa düşen pay olarak tanımlanır. Vakfiye belgelerinde galle oranları belirtilmiş olup, vakfın faaliyetlerinin finansmanında kullanılır. Gallenin doğru tespiti, vakfın amaçlarına ulaşması ve gelirlerin şeffaflığı açısından büyük önem taşır.

1.4. Vakfiye ve Gelir Dağıtımına Etkisi

Vakfiye, vakfın kuruluş belgesi olup, vakfın amaçlarını, malvarlığını ve gelirlerinin nasıl dağıtılacağını belirler. Vakfiye hükümleri galle miktarı, pay alma hakkı olan kişileri ve dağıtım koşullarını açıkça ortaya koyar. Vakfın işleyişinde vakfiye kurallarına uyulması zorunludur.

2. Vakıf Evladı, Galleye Müstehaklık ve İlgili Hukuki Haklar

2.1. Vakıf Evladı Kavramının Hukuki Niteliği

Vakıf evladı, vakıf gelirlerinden pay alma hakkını haiz gerçek kişi olarak tanımlanır. Hukuki açıdan vakıf evladı sıfatı, yalnızca vakfiye hükümleriyle değil, aynı zamanda mahkeme kararları ve soybağı tespitine ilişkin usul hükümleriyle de belirlenir. Vakıf evladı, temel olarak vakfın sosyal ve ekonomik amaçları doğrultusunda gelir dağıtımından faydalanan kişi olup, bu hak miras hukuku çerçevesinde değerlendirilir.

TMK ve Vakıflar Kanunu bağlamında vakıf evladının statüsü, mirasçılık hukuku ile ilişkilidir ve çoğu kez soybağı tespiti davaları ile birlikte ele alınır. Zira vakıf gelirlerinden pay alabilmek için, kişinin vakıfla hukuki bağının kesinleşmiş olması gerekir.

2.2. Galleye Müstehaklık Hakkının Kazanılması

Galleye müstehaklık hakkı, vakıf evladı sıfatıyla vakfın gelirlerinden pay alma hakkıdır. Bu hakkın kazanılması aşağıdaki yollarla gerçekleşebilir:

  • Vakfiye Hükümleri: Vakıf kurucusu tarafından belirlenen gelir paylaşım kuralları doğrultusunda, vakıf evlatlarına galleden pay verilebilir.
  • Mahkeme Kararı: Hak talebinde bulunan kişinin soybağı veya mirasçı olduğunun mahkeme tarafından tespiti, galleye müstehaklık hakkının kazanılmasını sağlar.
  • Miras Hukuku: Vakıf evladı, mirasçılık kapsamında da değerlendirilebilir; bu durumda mirasçılık belgesi ile hakları tescil edilir.

Soybağı tespiti, özellikle evlilik dışı doğumlar veya nüfus kayıtlarında belirsizlik bulunan vakıf evlatları için zorunludur. Bu tespitin yapılması için nüfus müdürlüğü kayıtları, DNA testi ve tanık beyanları gibi deliller mahkemeye sunulur.

2.3. İntifa Hakkı ve Tevliyetin Hukuki Boyutu

İntifa hakkı, vakıf mallarının kullanım ve gelirlerinden faydalanma hakkını ifade eder. Vakıflar Kanunu’nda düzenlenen intifa hakkı, vakıf mallarının devri veya satışını kapsamamakta olup sadece gelirlerden faydalanmayı içerir. İntifa hakkı, vakıf evlatlarının gelirden pay almasını doğrudan etkiler.

Tevliyet ise vakıf gelirlerinin vakıf evlatları arasında adil, hukuka uygun ve vakfiye hükümlerine uygun şekilde paylaştırılmasıdır. Tevliyet işlemi, vakıf evlatlarının hak ve pay oranlarını kesinleştirmekte, gelirlerin dağıtımını hukuki zemine oturtmaktadır. Tevliyetin şekli, vakfiye metninde yer alır veya mahkeme kararıyla belirlenir.

Mahkeme kararları, tevliyet usulünü ve vakıf evlatlarının paylarını tespit ederken, vakfın sosyal amaçlarını ve kurucu iradesini esas alır. Bu doğrultuda, galle fazlası varsa, bunun hangi şekilde dağıtılacağı belirlenir.

2.4. Vakıf Evlatlarının Hak ve Yükümlülükleri

Vakıf evlatları, vakıf gelirlerinden pay alırken, vakfın amaç ve prensiplerine uymakla yükümlüdürler. Bu yükümlülükler şunları içerir:

  • Vakıf amacına uygun davranmak, vakfın itibarını zedeleyecek faaliyetlerden kaçınmak.
  • Vakıf gelirlerinin hukuka uygun kullanımına riayet etmek.
  • Vakıf yönetimi ve denetimi sürecinde işbirliği yapmak, gerekli bilgi ve belgeleri sunmak.
  • Vakfa karşı hukuki yükümlülükleri yerine getirmek, örneğin tahsis edilen gelirlerin usulsüz kullanımı halinde tazminat sorumluluğu.

Bu yükümlülüklere uyulmaması durumunda, vakıf yönetimi haklı sebeplerle vakıf evladının gelir alma hakkını sınırlayabilir veya mahkemeden iptal talebinde bulunabilir. Yargıtay kararları, vakıf evlatlarının hak ve yükümlülükleri arasındaki dengeyi vurgular.

3. Galleye Müstehak Vakıf Evladının Tespiti Davasının Hukuki Altyapısı ve Usulü

3.1. Vakıflar Kanunu ve Vakfiye Belgeleri

5737 sayılı Vakıflar Kanunu, vakıfların kuruluş, yönetim, gelir kullanımı ve gelirlerden pay alma esaslarını düzenleyen temel yasadır. Kanun, vakıf mallarının korunmasını, gelirlerin amacına uygun harcanmasını ve vakıf evlatlarının haklarının güvence altına alınmasını sağlar.

Vakfiye, vakfın anayasası niteliğindedir; gelirlerin nasıl paylaştırılacağı, galle oranları, vakıf evlatlarının kimler olduğu gibi hususları belirler. Vakfiye hükümleri, mahkemelerce bağlayıcı olarak kabul edilir.

3.2. Türk Medeni Kanunu’nun Mirasçılık ve Soybağı Hükümleri

Türk Medeni Kanunu, soybağı tespiti, mirasçılık ve mirasın paylaşımına ilişkin kapsamlı düzenlemeler içerir. Vakıf evlatlarının tespiti için bu hükümler uygulanır. Özellikle;

  • TMK m. 287 ve devamı, soybağı tespiti ile ilgili usulleri düzenler.
  • TMK m. 495 vd., mirasçılık sıfatını ve kapsamını belirler.

Vakfın gelirlerinden pay alma hakkı için soybağı tespiti davaları açılabilir. Bu davalar mahkemede nüfus kayıtları, tanık beyanları, DNA testi gibi delillerle desteklenir.

3.3. İçtihat Hukuku ve Yargıtay Kararları

Yargıtay, galleye müstehak vakıf evladının tespiti konusunda birçok önemli karar vermiştir. Bu kararlar;

  • Vakıf evlatlarının tespiti için soybağı ve mirasçılık belgesinin önemini,
  • Vakfiye hükümlerinin mahkemelerce bağlayıcılığını,
  • Galle fazlasının paylaşımında adalet ve hakkaniyet ilkelerini,
  • Vakıf evlatlarının hak ve yükümlülükleri arasındaki dengenin korunmasını,

açıkça ortaya koyar. Mahkemeler, bu içtihatlara uygun kararlar vererek, vakıf gelirlerinin ve haklarının korunmasını sağlar.

3.4. Dava Usulü ve Delil Toplama

Galleye müstehak vakıf evladının tespiti davası, Sulh Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Dava dilekçesinde;

  • Vakıf evladı olduğunu iddia eden kişinin kimlik ve soybağı bilgileri,
  • Vakfın geliri ve galle oranları,
  • Vakfiye ve varsa önceki mahkeme kararları,
  • Deliller (nüfus kayıtları, DNA raporu, tanık beyanları),

yer almalıdır.

Mahkeme, gerekli gördüğünde bilirkişi incelemesi ve resmi yazışmalar yaparak delilleri toplar. Soybağı ve mirasçılık tespiti bu davada en kritik unsurlardır.

4. Galle Fazlası, Tevliyet ve Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

4.1. Galle Fazlasının Tanımı ve Hukuki Önemi

Galle fazlası, vakfiye hükümlerine uygun olarak vakıf evlatlarına dağıtılan gelirin üzerinde kalan vakıf gelirlerini ifade eder. Bu fazlalık, vakfın denetimi ve yönetimi açısından önemlidir. Galle fazlasının nasıl ve kimlere tevliyet edileceği kanun ve mahkeme kararlarıyla düzenlenir.

4.2. Tevliyet İşleminin Hukuki Çerçevesi

Tevliyet, vakıf gelirlerinin vakfiye hükümlerine, mahkeme kararlarına ve ilgili mevzuata uygun olarak dağıtılmasıdır. Tevliyet işlemi mahkeme denetiminde yapılır ve tarafların itirazlarına açıktır. Hukuki güvenlik ve tarafların haklarının korunması için tevliyet süreci titizlikle yürütülür.

4.3. Uygulamada Sık Karşılaşılan Sorunlar

  • Soybağı tespiti güçlükleri: Nüfus kayıtlarında eksiklik, belgelerde çelişki, DNA testlerine itiraz.
  • Yabancı ülkelerde bulunan vakıf malları: Takip ve tescil zorlukları.
  • Vakfiye belgelerinin belirsizliği veya eksikliği: Gelir dağıtımında karışıklık.
  • Galle ve gelirlerin hesaplanmasında hata ve usulsüzlükler: Mali denetim ve hesapların şeffaf olmaması.
  • Vakıf evlatları arasında anlaşmazlıklar: Mahkemelerce çözüm gerektiren ihtilaflar.

Sonuç

Galleye müstehak vakıf evladının tespiti, vakıf gelirlerinin hukuka uygun, adil ve şeffaf şekilde dağıtılması bakımından vazgeçilmez bir hukuki gerekliliktir. Vakıflar, tarih boyunca sosyal dayanışmanın temel unsurlarından biri olmuş, kamu yararına yönelik hizmetlerin finansmanında önemli rol oynamıştır. Bu çerçevede, vakıf mallarından elde edilen gelirlerin doğru paylaştırılması, vakfın kuruluş amacına ulaşmasını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda vakıf evlatlarının ve diğer hak sahiplerinin de hukukî güvenliğini teminat altına alır.

Hukuki süreçlerin mevzuata uygun ve titizlikle işletilmesi, vakıf gelirlerinin amaca uygun harcanmasını ve gelir dağıtımında ortaya çıkabilecek ihtilafların önüne geçilmesini sağlar. Galleye müstehak olan vakıf evlatlarının haklarının eksiksiz şekilde tespiti ve korunması, sadece bireysel hakların güvence altına alınması anlamına gelmez; aynı zamanda vakfın devamlılığı ve toplumsal faydasının sürdürülebilirliği açısından da hayati öneme sahiptir.

Hak kayıplarının önlenmesi, özellikle miras hukuku, soybağı tespiti, Vakıflar Kanunu ve ilgili içtihatlar doğrultusunda gerçekleştirilen kapsamlı ve uzman hukukî destekle mümkün olur. Bu destek, vakıf evlatlarının gelir paylarının hukuki prosedürlere tam uyumla tespit edilmesini, olası usulsüzlüklerin ve hak ihlallerinin engellenmesini sağlar. Ayrıca, vakıf gelirlerinin dağıtımında taraflar arasında adaletin tesisi, vakfın amaçlarına olan güvenin ve toplum nezdindeki itibarının korunması için de gereklidir.

Bu nedenle, galleden hakkaniyetli ve hukuka uygun biçimde yararlanmak isteyen vakıf evlatlarının, deneyimli ve alanında uzman hukukçularla işbirliği yapmaları elzemdir. Hukuki süreçlerin karmaşıklığı ve vakıf mevzuatının özel yapısı göz önüne alındığında, profesyonel destek olmaksızın hak kaybı yaşanma riski önemli ölçüde artmaktadır. Sonuç olarak, galleye müstehak vakıf evladının tespiti, sadece bireysel bir hak talebi değil; aynı zamanda vakfın sosyal ve ekonomik işlevlerinin devamlılığını garanti altına alan stratejik bir hukukî süreçtir.