Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, Türkiye’de kamu görevine girecek kişilerin güvenliğini sağlamak ve kamu hizmetlerinin etkinliğini artırmak amacıyla yapılan önemli bir süreçtir. Bu prosedür, özellikle 1980’li yıllardan itibaren, gizlilik dereceli birimlerde ve kamu kurumlarında görev alacak personel için uygulanmaya başlanmıştır. Ancak, 2016 yılında ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) sonrasında, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması uygulamaları, devletin güvenlik politikalarının bir parçası haline gelmiş ve tüm kamu alımlarında zorunlu hale getirilmiştir. Bu süreç, devlete sadık, güvenilir ve herhangi bir güvenlik tehdidi oluşturmayacak personelin kamu görevinde istihdam edilmesini amaçlamaktadır.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, kamu görevine atanacak bireylerin geçmişi ve mevcut durumu hakkında yapılan detaylı bir inceleme sürecidir. Bu süreç, adayların devletin güvenliği açısından herhangi bir tehdit oluşturup oluşturmadığını, devletin gizlilik dereceli bilgilerinin sızdırılmasına yol açacak herhangi bir durum olup olmadığını tespit etmeyi amaçlar. Güvenlik soruşturması, belirli kamu görevlilerine atanacak kişilerin devletin güvenliği için taşıdığı riskleri belirlemeye yönelik bir ön kontrol mekanizmasıdır.

Arşiv araştırması ise, daha önceki kamu görevliliği kayıtlarının incelenmesi ve kişinin geçmişine dair ilgili verilerin arşivlerden toplanarak analiz edilmesidir. Bu araştırma, bir bireyin geçmişte kamu görevinden çıkarılma, memurluktan atılma veya benzeri bir durumla karşılaşıp karşılaşmadığının tespiti amacı taşır.

Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?

Güvenlik soruşturması, kişinin devlete olan bağlılığını ve güvenilirliğini doğrulamak amacıyla yapılan kapsamlı bir araştırmadır. Soruşturma sırasında özellikle aşağıdaki unsurlar incelenir:

  1. Adli Sicil Kaydı: Adayın daha önce suç işleyip işlemediği, herhangi bir sabıka kaydının bulunup bulunmadığı sorgulanır. Sabıka kaydı, güvenlik soruşturmasının temel unsurlarından biridir.
  2. Arama Durumu: Kolluk kuvvetleri tarafından aranan bir kişi olup olmadığı araştırılır. Aday hakkında halen yürütülen bir soruşturma veya kovuşturma olup olmadığına bakılır.
  3. Tahdit Durumu: Kişinin hakkında herhangi bir hukuki sınırlama (yani tahdit) olup olmadığı kontrol edilir.
  4. Kesinleşmiş Mahkeme Kararları: Aday hakkında verilmiş bir mahkeme kararı olup olmadığı, verilen kararların kesinleşip kesinleşmediği tespit edilir. Bu kararlar arasında ceza mahkemeleri, disiplin mahkemeleri gibi farklı yargı kararları yer alabilir.
  5. Özel Durumlar ve Kamu Görevinden Çıkarma: Kişinin daha önce kamu görevinden çıkarılmış olup olmadığı ve bu çıkarmanın gerekçeleri gözden geçirilir.
  6. İstihbarat Verileri: Devletin güvenliğini ilgilendiren herhangi bir durum olup olmadığını anlamak için kolluk kuvvetleri ve istihbarat birimlerinden bilgi alınabilir.
  7. Yabancı Devletlerle İlişkiler: Adayın yabancı devletlerle ilişki durumu, casusluk veya benzeri faaliyetlere karışıp karışmadığı araştırılır.
  8. Terör Örgütleriyle İrtibat: Adayın terör örgütleriyle herhangi bir bağının olup olmadığı kontrol edilir. Ayrıca, suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği veya irtibat halinde olup olmadığı tespit edilir.
  9. Gizli Bilgilerle İlgili Durumlar: Kişinin devletin gizli bilgilerine dair herhangi bir yetkisiz erişimi olup olmadığı incelenir.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasında İncelenen Diğer Kriterler

Güvenlik soruşturmasında adayın kişisel geçmişinin yanı sıra, günlük yaşamında sergilediği tutum ve davranışlar da göz önünde bulundurulur. İncelenen diğer unsurlar şunlardır:

  • Sosyal Medya ve İnternet Geçmişi: Teknolojinin gelişmesiyle birlikte adayların internet ve sosyal medya geçmişi de önemli bir değerlendirme kriteri haline gelmiştir. Adayın dijital ortamda yaptığı paylaşımlar, yazışmalar veya geçmişteki online etkinlikleri güvenlik soruşturmasında dikkate alınabilir. Kamu görevine alımda, adayların devletin güvenliği ve gizliliği için oluşturabileceği potansiyel tehditler titizlikle araştırılır.
  • Ailevi Bağlantılar ve Yabancı İlişkiler: Adayın aile üyelerinin geçmişi ve yurtdışı bağlantıları da bir risk faktörü olarak incelenebilir. Özellikle adayın yakın çevresi, yabancı devletlerle işbirliği içinde olup olmadığı da önemli bir kontrol alanıdır.
  • Devlete Sadakat ve Etik Tutum: 2016 OHAL süreciyle birlikte, devlet memurlarının sadakati ve etik duruşu daha da önemli hale gelmiştir. Adayların devlete karşı duyduğu sadakat, kamu görevindeki etik duruşu, görev bilinci gibi unsurların değerlendirilmesi, güvenlik soruşturmasının parçası olarak incelenir.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasının Süresi

Güvenlik soruşturmasının süresi, başvurulan kamu görevine ve adayın durumuna bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Genellikle güvenlik soruşturması birkaç hafta ile birkaç ay arasında sürebilir. Ancak, bazı durumlarda, daha karmaşık incelemeler gerektiren dosyalarda bu süre daha uzun olabilir.

Özellikle yoğun ve derinlemesine yapılan araştırmalar, istihbarat birimlerinin incelemeleri ve adli sicil kaydı sorgulamaları gibi işlemler, sürecin uzamasına neden olabilir. Bu nedenle, adayların güvenlik soruşturması sürecinde sabırlı olmaları ve sürecin gerektirdiği tüm belgeleri eksiksiz sunmaları oldukça önemlidir.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasının Sonuçları

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda, adaylar ya uygun görülüp göreve başlatılır ya da güvenlik riski oluşturduğu gerekçesiyle başvuruları reddedilir. Bu süreçte herhangi bir olumsuz durumun ortaya çıkması, adayın kamu görevine atanmasını engelleyebilir. Adaylar, sonuçlar hakkında belirli bir süre içerisinde itirazda bulunma hakkına sahiptirler.

Güvenlik Soruşturması Olumsuz Sonuçlanan Kişinin Hakları ve Hukuki Yolları

Güvenlik soruşturmanızın olumsuz sonuçlanması durumunda, hukuki anlamda bazı haklarınız bulunmaktadır. Bu hakları kullanarak, olumsuz sonucu tersine çevirmek ve dava açmak mümkündür.

  1. Yürütme Durdurma (YD) Talep Etme Hakkı: Güvenlik soruşturması olumsuz gelen bir kişi, 60 gün içerisinde İdare Mahkemesine başvurarak Yürütme Durdurma (YD) talep edebilir. Bu dava sürecinde, mahkeme güvenlik soruşturmasının iptal edilmesini veya yürütmesinin durdurulmasını talep edebilir. Ancak, bu başvuru hak düşürücü süre kapsamında yapılmalıdır. Yani, güvenlik soruşturmanızın olumsuz olduğunu öğrendiğiniz tarihten itibaren 60 gün içerisinde dava açmanız gerekir. Bu süre geçirilirse, dava açma hakkınız son bulur.
    • Hak Düşürücü Süre: Güvenlik soruşturmanızın olumsuz sonuçlandığına dair tebligat (SMS, CİMER veya posta yolu ile yapılan yazılı tebligat) sonrası başvurabileceğiniz bu dava süresi 60 gündür. 60 gün geçtikten sonra, dava açma hakkınız yasal olarak sona erer ve güvenlik soruşturmasının olumsuz sonucu kesinleşir.
  2. Güvenlik Soruşturması Sonucunun İncelenmesi: Güvenlik soruşturmanızın olumsuz sonuçlanmasının ardından, İdare Mahkemesi’ne başvurduğunuzda, mahkeme durumu değerlendirir ve güvenlik soruşturmasında yanlış bir değerlendirme yapılmışsa iptal kararı verebilir. Yine de, mahkeme her zaman olumsuz sonucun iptaline karar vermeyebilir.Ayrıca, mahkemenin vereceği yürütme durdurma kararı, kamu kurumunun başvurunuzu bir süreliğine askıya almasına neden olabilir. Yani, dava süreci devam ederken, kamu kurumunun sizi göreve başlatmama gibi bir durumu söz konusu olabilir.

Güvenlik Soruşturması Olumsuz Olan Adaylar İçin Gelecek Kariyer Seçenekleri

Güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması, sadece başvurulan kadroda engel teşkil etmekle kalmaz, gelecekteki kamu görevi başvuruları için de olumsuz bir durum yaratabilir. Bir kez güvenlik soruşturmasında olumsuz bir sonuç alındığında, ileride başvurulan tüm kamu kurumlarında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması olumsuz sonuçlanabilir.

  • Örnekler: Polis Okulu (POMEM, PMYO), Uzman Çavuş, Milli Savunma Üniversitesi (Subay/Astsubay), Öğretmenlik, Doktorluk, Zabıt Katipliği gibi kadrolar için güvenlik soruşturması yapılır. Bu tür kadrolara başvurularda da, güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması, kişinin kamu görevine girmesini engeller.

Bu nedenle, güvenlik soruşturmasında olumsuz bir sonuç almış olan kişiler, sonraki başvurularda daha dikkatli olmalı ve güvenlik soruşturması sürecinde karşılaştıkları olumsuz sonuçları hukuki yollarla düzeltmeye çalışmalıdır.Güvenlik soruşturması, kamu görevine atanacak kişilerin devletin güvenliğine zarar vermeyecek şekilde seçilmesini sağlamak amacıyla kritik bir süreçtir. Ancak, bu süreç olumsuz sonuçlanabilir ve adaylar da bununla karşılaştıklarında hukuki yollarla itirazda bulunma hakkına sahiptirler. Güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması durumunda, 60 gün içinde İdare Mahkemesi’ne başvuru yaparak yürütme durdurma talep etmek mümkündür. Bu süreç, adayın hakkını savunması ve kamu görevine atanma şansını yeniden kazanması için önemlidir. Adayların, olumsuz sonuca itiraz ederken, dava açma sürelerini kaçırmamaları ve hukuki haklarını etkin bir şekilde kullanmaları büyük önem taşır.

SONUÇ

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, kamu görevlilerinin güvenliğini sağlamak ve devletin gizliliğini korumak amacıyla uygulanan önemli bir süreçtir. Bu süreç, hem devletin güvenliği hem de kamu hizmetlerinin verimli ve etkin bir şekilde yürütülmesi için kritik bir rol oynamaktadır. Kamu hizmetine girecek bireylerin, bu sürece tabi tutulduğunda devletin belirlediği tüm güvenlik kriterlerine uyması gerekmektedir. Adayların, başvurduğu kamu görevi için gerekli olan tüm güvenlik koşullarını yerine getirmeleri, kamu hizmetlerine daha sağlıklı ve güvenli bir katılım sağlayacaktır.

Güvenlik soruşturması, sadece adli sicil ve geçmiş olayların kontrolü ile sınırlı kalmaz; aynı zamanda adayın gelecekteki davranışlarını ve güvenilirliğini de değerlendirir. Bu bakımdan, kamu görevlilerinin yüksek etik ve güvenlik standartlarına sahip olması, toplumun huzuru ve devletin güvenliği açısından büyük önem taşır.

Sıkça Sorulan Sorular

1. Güvenlik soruşturması nedir?

Güvenlik soruşturması, devletin güvenliği için risk oluşturabilecek durumları tespit etmek amacıyla yapılan bir araştırmadır. Bu süreçte, kişinin adli sicil kaydı, terörle ilişkisinin olup olmadığı, kolluk kuvvetleriyle ilişkisi ve diğer güvenlik riskleri araştırılır. Kamu görevine atanacak her adayın güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılır.

2. Güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlanırsa ne olur?

Eğer güvenlik soruşturmanız olumsuz sonuçlanırsa, başvurduğunuz kamu kurumuyla ilişkiniz kesilir. Kurum, olumsuz sonucu genellikle yazılı olarak bildirir ve bu durumda atanmanız engellenir.

3. Güvenlik soruşturmasının neden olumsuz sonuçlandığını öğrenebilir miyim?

Hayır, güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanmasının nedenleri size açıklanmaz. Bu bilgi gizlilik derecesine sahiptir ve Bilgi Edinme Kanunu kapsamında değildir. CİMER üzerinden yalnızca olumsuz sonuç alındığına dair bilgi verilir.

4. Güvenlik soruşturması olumsuz çıkan bir kişi ne yapabilir?

Güvenlik soruşturması olumsuz çıkan bir kişi, 60 gün içinde İdare Mahkemesi’ne başvurarak Yürütme Durdurma (YD) talep edebilir. Bu süreçte mahkeme güvenlik soruşturmasının iptal edilmesi ya da yürütmesinin durdurulması için karar verebilir.

5. Yürütme durdurma davası nedir ve nasıl açılır?

Yürütme durdurma davası, güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması sonrası, bu sonucun iptal edilmesi amacıyla açılan bir davadır. 60 gün içerisinde İdare Mahkemesi’ne başvurarak bu talep yapılabilir. Eğer mahkeme başvuruyu kabul ederse, güvenlik soruşturmasının olumsuz sonucu bir süreliğine durdurulabilir.

6. Güvenlik soruşturması olumsuz çıkan biri, gelecekte başka bir kamu kurumunda çalışabilir mi?

Bir kez güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlanan bir kişi, ilerideki başvurularında da güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması riski ile karşı karşıyadır. Bu durum, devlet memuru olmanızı engelleyebilir.

7. Güvenlik soruşturması olumsuz çıkan bir kişi hangi tür kamu kurumlarında çalışamaz?

Güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması, polis, asker, öğretmen, doktor gibi kamu görevlerinde çalışmaya engel olabilir. POMEM, PMYO, Uzman Çavuş, Milli Savunma Üniversitesi, devlet hastaneleri, eğitim kurumları gibi güvenlik soruşturması yapılan tüm kadrolarda engel oluşturabilir.

8. Güvenlik soruşturması ne kadar sürede sonuçlanır?

Güvenlik soruşturmasının süresi, başvurulan kurumun yoğunluğuna ve sorgulama sürecine göre değişebilir. Genellikle birkaç hafta ile birkaç ay arasında sürebilir.

9. Güvenlik soruşturmasında neler araştırılır?

Güvenlik soruşturmasında, kişinin adli sicil kaydı, terörle ilişkisi, yabancı devletlerle bağlantısı, kolluk kuvvetleri ile ilişkileri ve geçmişteki kamu görevi davranışları gibi unsurlar araştırılır. Ayrıca kişinin güvenlik açısından tehdit oluşturup oluşturmadığı da incelenir.

10. Güvenlik soruşturması olumsuz sonucu alındığında itiraz etmek için başvuru nasıl yapılır?

Güvenlik soruşturması olumsuz olan bir kişi, 60 gün içerisinde İdare Mahkemesi’ne başvurarak itiraz edebilir. Mahkemeye yapılacak başvuruda, yürütme durdurma talep edilmelidir. Bu dava, kişinin güvenlik soruşturmasının iptal edilmesini amaçlar.

11. Güvenlik soruşturmasında internet geçmişi önemli midir?

Evet, güvenlik soruşturmasında kişinin dijital izleri, özellikle sosyal medya geçmişi ve internet üzerinde yaptığı paylaşımlar dikkate alınabilir. Kişinin terörle ilintili paylaşımlar yapıp yapmadığı veya güvenlik riski oluşturabilecek davranışlar sergileyip sergilemediği incelenebilir. Bununla birlikte kişinin otel kayıtları, seyahat geçmişi ve harcama kayıtları da incelenebilir.

12. Güvenlik soruşturması sonucunda olumsuz karar verilirse, hangi haklarım vardır?

Olumsuz bir güvenlik soruşturması sonucu alırsanız, 60 gün içinde idare mahkemesine başvurarak hukuki olarak itiraz edebilirsiniz. Bu süre hak düşürücü olduğu için, zamanında başvuru yapmanız çok önemlidir.

13. Güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlanan bir kişi yeniden başvuru yapabilir mi?

Evet, güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlanan bir kişi, bir sonraki başvurusunda da güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması riskiyle karşı karşıya kalabilir. Ancak, bu durumda mahkemeye başvurularak olumlu bir sonuç almak mümkündür.

14. Güvenlik soruşturması süreci ne kadar sürer?

Güvenlik soruşturması, başvurulan kurumun yoğunluğuna bağlı olarak genellikle birkaç hafta ile birkaç ay arasında sürebilir. Sürecin uzaması, başvurulan pozisyona ve yapılan araştırmaların derinliğine göre değişebilir.

15. Güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması, kişinin gelecekteki kariyerini nasıl etkiler?

Güvenlik soruşturması olumsuz çıkan bir kişi, sadece başvurduğu kurumda değil, gelecekteki kamu görevi başvurularında da olumsuz sonuçla karşılaşabilir. Bu nedenle güvenlik soruşturması sürecine dikkat edilmesi ve olumsuz sonuçlar konusunda hukuki yolların denenmesi önemlidir.

Bu sorular ve yanıtlar, güvenlik soruşturması sürecini daha iyi anlamanıza yardımcı olabilir. Eğer güvenlik soruşturmanız olumsuz sonuçlanırsa, sürecin nasıl işleyeceği ve başvuru haklarınız konusunda bilinçli olmak size büyük fayda sağlar.