1. YETKİSİZ DİŞ HEKİMLİĞİ SUÇU NEDİR?
1.1. Genel Tanım
Yetkisiz diş hekimliği, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun kapsamında tanımlanan, diş hekimliği diploması veya yetkisi olmayan kişilerin diş sağlığına ilişkin müdahalelerde bulunması hâlidir. Bu kapsamda teşhis, tedavi, çekim, dolgu, diş temizliği, implant uygulamaları gibi her türlü işlem yetkisizce yapılamaz.
1.2. Neden Suçtur?
Bu fiilin suç sayılmasının hem hukuki hem de etik gerekçeleri vardır:
- Sağlık Riski: Steril olmayan, kontrolsüz ortamlarda yapılan müdahaleler; enfeksiyon, diş kaybı, ağız içi deformasyon ve hatta sistemik hastalıklarla sonuçlanabilir.
- Hukuki Sorumluluk: Yetkisiz kişi, yaptığı işlemin yol açtığı zarardan hukuken hem cezai hem de tazminat yönünden sorumludur.
- Mesleki Etik: Diş hekimliği, yalnızca eğitimini tamamlamış ve lisans almış bireylerce yapılmalıdır. Bu etik kurallar sağlık mesleğinin temelidir.
1.3. Toplumsal Etki
Toplumun sağlık hizmetlerine olan güveni, yetkisiz kişilerin uygulamalarıyla sarsılır. Özellikle düşük gelirli kesimlerin “daha ucuz” gerekçesiyle tercih ettiği bu kişiler, halk sağlığı açısından önemli bir tehdit oluşturur.
2. HUKUKİ DÜZENLEME VE SUÇUN UNSURLARI
2.1. Kanuni Dayanak
1219 sayılı Kanunun 41. maddesi açıkça hüküm içermektedir:
“Kişisel çıkar amacı olmasa bile diplomasız olarak diş hekimliği mesleğine ilişkin herhangi bir muayene veya müdahale yapan, diş hekimliği klinik hizmetleri ile ilgili işyeri açanların meslek icraları durdurulur. Bu kimseler hakkında üç yıldan beş yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.”
Yani yalnızca menfaat elde etme değil, iyi niyetli dahi olsa her türlü yetkisiz müdahale suç kapsamındadır.
2.2. Suçun Unsurları
Bu suçun oluşması için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
- Yetkisizlik: Sanığın diş hekimliği diploması veya ruhsatı bulunmamalıdır.
- Müdahale Eylemi: Dişe yönelik teşhis, tedavi veya herhangi bir tıbbi işlem yapılmış olmalıdır.
- Kasıt: Failin bilinçli olarak bu işlemleri gerçekleştirmesi gerekir. Kast zorunludur ancak menfaat şartı aranmaz.
2.3. Hukuki Sonuçlar
- Hapis ve Adli Para Cezası: Mahkemece 3 ila 5 yıl hapis ve bin güne kadar adli para cezası verilir.
- İşyeri Kapatma ve Malzemelere El Koyma: Klinik ya da laboratuvar varsa faaliyetleri durdurulur ve cihazlara el konulabilir.
- Tazminat: Müdahale sonucu hasta zarar görmüşse, açılacak tazminat davası ile yüksek maddi ve manevi bedeller doğabilir.
3. UYGULAMADA ÖZEL GÖRÜNÜM: DİŞ PROTEZ TEKNİKERLERİ
3.1. Mevzuattaki Özel Hüküm
1219 Sayılı Kanun’un Ek 7. Maddesi‘ne göre:
“Diş protez teknikerleri; sahip oldukları diploma veya belgelerin hak kazandırdığı unvanlardan başkalarını kullanamazlar, hastalarla doğrudan doğruya meslekî ilişkiye giremezler, laboratuvarlarında diş hekimliği mesleğini icra etmekte kullanılan araç ve gereçleri bulunduramazlar…”
Bu hükmün ihlali hâlinde 41. madde hükümleri uygulanır, yani teknikerler de yetkisiz hekimlikten cezalandırılır.
3.2. Teknikerin Yetki Aşımı Ne Zaman Suça Dönüşür?
- Hastayla doğrudan iletişime geçip şikayet dinlemesi ve tavsiye vermesi
- Ağız içi ölçü alma, prova yapma, diş kesimi uygulamaları
- Diş hekimi olmadan laboratuvarda hekimlik işlemlerini bizzat gerçekleştirmesi
- Kendini hasta karşısında “diş hekimi” gibi tanıtması
Yukarıda sayılan her bir fiil, tek başına TCK anlamında suç olabileceği gibi, 1219 sayılı Kanun m.41’e göre de hapis ve para cezasına sebep olur.
3.3. Yargıtay Uygulaması
Yargıtay kararlarında, diş protez teknikerinin doğrudan hasta ile muhatap olması, ölçü alması, hekim gibi davranması hâlinde TCK kapsamında suçun oluştuğu kabul edilmiştir.
SONUÇ
Yetkisiz diş hekimliği, yalnızca bireysel sağlık sorunlarına değil, toplumsal bir sağlık krizine neden olabilir. 1219 sayılı Kanun’un 41. ve Ek 7. maddeleriyle açık şekilde düzenlenen bu suç tipi, sadece lisanssız diş hekimlerini değil, sınırlarını aşan teknikerleri de kapsamaktadır. Bu kapsamda yetkisiz her müdahale, cezai ve hukuki sonuçlar doğurur.
