1.GİRİŞ

Türk Ceza Kanunu’nun 279. maddesi, kamu görevlilerinin görevleri sırasında öğrendikleri suçları yetkili makamlara bildirmemeleri hâlinde cezalandırılmalarını öngörmektedir. Maddede yer alan hükme göre, kamu adına soruşturma ve kovuşturmayı gerektiren bir suçun işlendiğini görevle bağlantılı olarak öğrenip de bunu yetkili makamlara bildirmeyen kamu görevlisi suç işlemiş sayılır.

1.1. Madde Metni

TÜRK CEZA KANUNU MADDE 279 –
(1) Kamu adına soruşturma ve kovuşturmayı gerektiren bir suçu göreviyle bağlantılı olarak öğrenip de yetkili makamlara bildirmeyen kamu görevlisi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Suçun adli kolluk görevlisi tarafından işlenmesi hâlinde, birinci fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.

Bu düzenleme, kamu görevlilerine suçla mücadelede aktif rol yüklemekte ve görev kaynaklı edindikleri bilgileri kamu yararı doğrultusunda paylaşmalarını zorunlu kılmaktadır. Buradaki en temel amaç, suçların gizlenmesini önlemek ve adaletin hızlı işlemesini sağlamaktır.

1.2. Suçun Unsurları

TCK m.279’da düzenlenen suçun oluşabilmesi için şu unsurların bir araya gelmesi gerekir:

  • Kamu görevlisi olma: Failin kamu görevlisi sıfatını haiz olması gerekir.
    • Örnek: Avukatlar 1136 sayılı Avukatlık Kanunu m.2’ye göre kamu görevlisi sayılsa da, savunma görevi gereği müvekkilleri aleyhine ihbar yükümlülükleri bulunmamaktadır. Bu durum, Anayasa m.36’daki savunma hakkı ve m.38’deki kendi aleyhine beyanda bulunmaya zorlanamama ilkesi ile güvence altına alınmıştır.
  • Görevle bağlantılı olarak suçun öğrenilmesi: Kamu görevlisi, görevini ifa ederken bir suçun işlendiğini öğrenmiş olmalıdır.
  • Yetkili makamlara bildirimin yapılmaması veya geciktirilmesi: Öğrenilen suçun Cumhuriyet Savcılığı, kolluk makamları, vali, kaymakam gibi yetkili mercilere zamanında bildirilmemesi gerekir.

1.3. Bildirimin Zorunlu Olduğu Yetkili Makamlar

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 158. maddesi uyarınca bildirim yapılması gereken yetkili makamlar:

  • Cumhuriyet Başsavcılıkları
  • Polis ve jandarma kolluk birimleri
  • Vali ve kaymakamlıklar
  • Yurtdışında bulunan Türk elçilik ve konsoloslukları

CİMER üzerinden yapılan ihbarlar da bildirimin gerçekleştiği anlamına gelir ve kamu görevlisinin sorumluluğunu yerine getirdiği kabul edilir.

2. SUÇUN AMACI VE KAMU GÖREVLİLERİ AÇISINDAN ÖNEMİ

2.1. Kamu Yararı ve Adaletin Tesisi

TCK 279’un amacı; kamu görevlilerinin görev sırasında öğrendikleri suçları gizlemelerini önlemek, böylece adaletin tesisi ve kamu güvenliğinin sağlanması yönünde yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamaktır.

“Bir hükmün ilk yorumu lafzî olandır. Bu yöntemle hükmün kelimeleri ve gramer yapısı esas alınarak anlam ortaya çıkar.”
(Bkz. Tosun, Türk Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri, 1981, Cilt 1, s. 95)

Bu kapsamda, kamu görevlisinin görevi dışında ve rastlantısal şekilde edindiği bilgiler değil, görevle bağlantılı olarak öğrenilen suçlar için bildirim yükümlülüğü doğar.

2.2. Yargıtay Kararları

Yargıtay 8. Ceza Dairesi – E. 2021/15838

Sanığın, durdurduğu araçta bulduğu 11 karton kaçak sigarayı yetkili makamlara bildirmemesi, bu eylemin TCK’nın 279/2. maddesi uyarınca cezalandırılmasını gerektirir. Adli kolluk görevlisinin görevi sırasında öğrendiği suçlara ilişkin bildirim yükümlülüğü, mesleki takdir alanına bırakılamaz.”

Yargıtay 5. Ceza Dairesi – E. 2014/5514, K. 2016/5971

“Sanık polis memurları, müştekinin vücudunda darp izleri olduğunu görmelerine ve kadının şikâyetçi olduğunu açıkça beyan etmesine rağmen hiçbir adli işlem başlatmamış, olayı tutanakla dahi kayıt altına almamıştır. Bu durum TCK’nın 279/2. maddesi anlamında suç bildirim yükümlülüğünün açık ihlalidir.”

Yargıtay 9. Ceza Dairesi – E. 2014/3274, K. 2014/6568

“Hastane personelinin görevli olduğu bölümde, elektronik cihazların çalındığı yönündeki açık kamera kayıtlarına rağmen başhekimliğe iletilen bilgi adli makamlara ulaştırılmamıştır. Bu hususta adli sürecin işletilmemesi, kurum hiyerarşisi içinde bildirim yükümlülüğü olan kamu görevlilerinin cezai sorumluluğunu doğurur.”

Yargıtay 9. Ceza Dairesi – E. 2013/16353, K. 2014/6220

“Sanığın, 14 yaşındaki bir kız çocuğunun gebeliğini tespit ettiği hâlde, bu durumun adli soruşturma gerektiren bir suç olabileceğini öngörmeyerek hiçbir bildirimde bulunmaması, ihmali davranışla suçun örtülmesine yol açmıştır. Ancak bu olayda kast unsuru net şekilde ispatlanamadığından beraat kararı verilmesi gerekmektedir.”

3. CEZAİ SONUÇLAR VE ÖRNEK OLAYLAR

3.1. Ceza Miktarı

TCK m.279 uyarınca, bildirimi yapmayan kamu görevlisi şu şekilde cezalandırılır:

  • Altı aydan iki yıla kadar hapis cezası.
  • Eğer bu suç adli kolluk görevi yapan kişi tarafından işlenirse, ceza yarı oranında artırılır.

3.2. Örnek Durumlar

Aşağıda örnekler yoluyla TCK 279 kapsamındaki bazı olası senaryolar açıklanmıştır:

  • Bir polis memuru, görevi sırasında bir cinayete tanık olmasına rağmen bu durumu raporlamazsa, TCK 279 kapsamındaki yükümlülüğünü ihlal etmiş olur.
  • Bir belediye personeli, belediye bütçesinden zimmet eylemine tanıklık edip bunu yetkililere bildirmezse suça ortak olur.
  • Bir öğretmen, öğrencisinin başka bir öğrenciye fiziksel şiddet uyguladığını görmesine rağmen okul idaresine bilgi vermezse, bildirimi ihmal ettiği kabul edilir.

4. TCK 279’UN UYGULAMASINDA İSTİSNALAR VE SINIRLAR

4.1. Açık Yasal İstisna Olmamasına Rağmen Uygulamada Karşılaşılan Durumlar

TCK 279’da doğrudan bir istisna düzenlenmemiştir. Ancak bazı hallerde, bildirimin sınırlanabileceği tartışılmaktadır. Bunlar şunlardır:

4.1.1. Göreve İlişkin Sır Saklama Yükümlülüğü

Bazı kamu görevlileri (örneğin doktor, psikolog, sosyal hizmet görevlisi), meslek etiği ve mevzuat kaynaklı gizlilik yükümlülüğü nedeniyle bazı suçları bildirmemeyi tercih edebilir. Ancak bu durum her zaman ihlali ortadan kaldırmaz; süre, usul ve bildirim şekli farklılaşabilir.

4.1.2. Kişisel Verilerin Korunması

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında, yapılan ihbarın üçüncü kişilerin özel verilerini ihlal etme riski varsa, bu denge gözetilerek bildirim yapılmalıdır.

4.1.3. Tehdit ve Güvenlik Riski

Kamu görevlisi veya yakınlarının can güvenliği tehdit altındaysa, bildirim yükümlülüğü şeklen veya zaman açısından esnetilebilir. Ancak tamamen ortadan kalkmaz.

Sonuç:


TCK 279, kamu görevlilerinin topluma ve devlete karşı olan cezaî sorumluluklarını ortaya koyan önemli bir düzenlemedir. Görevleri sırasında suç işlenmesini öğrenen kamu görevlileri, bunu gecikmeden ve usule uygun biçimde bildirmekle yükümlüdür. Aksi hâlde, kanunen cezai yaptırımlarla karşılaşmaları mümkündür. Ancak, bu yükümlülük mutlak değildir; görev sırrı, güvenlik kaygısı ve kişisel veri gibi hukuki değerlerle çatıştığında şekil ve zaman yönünden esneklik gösterebilir.