Maden hukuku, madencilik faaliyetlerini düzenleyen ve bu sektörün gelişimine katkı sağlamak amacıyla devlet tarafından oluşturulan hukuki bir çerçevedir. Madenlerin aranması, işletilmesi, üzerinde hak sahibi olunması ve terk edilmesi gibi konularda detaylı düzenlemeler içerir.
Maden Hukuku; milli kaynakların korunması, çevre koruma, sosyal sorumluluk, ekonomik kalkınma amaçlarının karşılanması nedeniyle oldukça önemlidir. Madenlerin milli bir kaynak olarak görülmesi ve bu kaynakların en verimli şekilde kullanılması hedeflenir.
Madencilik faaliyetlerinin çevreye olan etkilerinin en aza indirgenmesi için gerekli önlemlerin alınmasını sağlar. Madencilik faaliyetlerinin gerçekleştirildiği bölgelerdeki toplulukların haklarının korunması ve sosyal gelişime katkı sağlanması amaçlanır. Madencilik sektörünün ülke ekonomisine olan katkıları göz önünde bulundurularak, bu sektörün sürdürülebilir bir şekilde gelişmesi hedeflenir.
Maden Hukukunun temel ilkeleri; devletin tekeli, kamu yararı, çevreye duyarlılık ve sosyal sorumluluktan oluşmaktadır. Madenler, genellikle devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunur. Özel kişilerin madenlere sahip olması sınırlı veya şartlara bağlanmıştır. Madencilik faaliyetlerinin kamu yararı gözetilerek gerçekleştirilmesi esastır. Madencilik faaliyetlerinin çevreye olan etkileri en aza indirgenmeli ve çevrenin korunması için gerekli önlemler alınmalıdır. Madencilik faaliyetlerinin gerçekleştirildiği bölgelerdeki toplulukların hakları korunmalı ve bu toplulukların sosyal gelişimi desteklenmelidir.
Maden Hukuku; madenlerin jeolojik özellikleri, ekonomik değerleri ve kullanım alanlarına göre sınıflandırılması, madenlerin aranması ve keşfi için gerekli izinlerin alınması, arama yöntemleri ve keşif sonuçlarının değerlendirilmesi, madenlerin işletilmesi için gerekli izinlerin verilmesi, işletme şartları ve süreleri kapsamaktadır. Maden hukuku ayrıca; madenlere ilişkin hakların doğması, devri ve sona ermesi, maden ürünlerinin üretimi, pazarlanması ve ihracatı, madencilik faaliyetlerinden kaynaklanan atıkların bertarafı ve çevreye olan etkilerinin azaltılmasını da kapsamına almaktadır.
Maden hakkı; kısaca bir arazi üzerindeki madenlerin araştırılması, bulunması ve çıkarılması hakkıdır. Bu hak, devlet tarafından belirli şartlar ve sürelerle özel kişilere veya şirketlere verilir. Maden hakkı, hem bir mülkiyet hakkı hem de bir işletme hakkı olarak değerlendirilebilir. Maden hakkı; arama hakkı, buluculuk hakkı, işletme hakkı gibi çeşitli hakları içerir. Arama hakkı belirli bir alanda maden olup olmadığını araştırma ve inceleme hakkını ifade eder. Buluculuk hakkı maden bulma durumunda bu madeni işletilme hakkını ifade ederken işletme hakkı bulunan madeni çıkarıp pazarlama hakkını ifade etmektedir. Maden hakları; maden işletmeciliği konusunda tecrübeli olan, gerekli finansal kaynaklara sahip olan, çevreye duyarlı bir yaklaşım sergileyen gerçek ve tüzel kişilere verilmektedir.
Maden hakları, ekonomik değeri yüksek olan haklar olup ülke ekonomisine önemli katkılar sağlar. Madenlerin çıkarılması, istihdam yaratmakla birlikte döviz girdisi sağlar ve ülkenin sanayileşmesine katkı sunar. Maden hakları, her ülkede farklılık göstermekle birlikte genel olarak maden kanunları ile düzenlenir. Bu kanunlarda, maden haklarının verilmesi, devri, iptali gibi konular detaylı bir şekilde belirtilir. Maden işletmeciliğinde lisans süreçleri ve maden işletmeciliği oldukça kapsamlı bir izin ve lisans sürecini gerektiren bir faaliyettir. Bu süreç; arama lisansı, keşif lisansı, işletme lisansı alınması aşamalarından oluşur.
Arama lisansının alınması amacıyla maden arama yapmak isteyen şirket veya kişi, ilgili devlet kurumuna bir başvuru yapar. Başvuru, teknik ve ekonomik açıdan değerlendirilir. Başvuru uygun bulunursa, belirli bir süre ve coğrafi alanda arama yapma hakkı veren bir lisans verilir. Arama çalışmaları sonucunda maden yatağı bulunursa keşif lisansı için başvuru yapılır. Bulunan yatağın miktarı, cinsi ve niteliği detaylı olarak belirlenir. Madenin çıkarılması durumunda çevreye olan etkileri incelenir ve ÇED raporu hazırlanır. İşletme lisansı verilmeden önce ise keşif lisansı sonuçları ve ÇED raporu değerlendirilir. Bu aşamada madenin çıkarılması ve işlenmesi için detaylı bir proje hazırlanır. Proje onaylanırsa, madeni işletilme hakkı veren işletme lisansı verilir.
Lisans alma sürecinde; ilgili kurumun belirlediği formatta doldurulmuş başvuru formu, şirket veya kişinin sicil kayıtları, maden mühendisleri tarafından hazırlanmış teknik raporlar, finansal kaynakları gösteren belgeler, çevresel etki değerlendirmesi raporu, maden işletme projesi, güvenlik planı belgelerinin ilgili gerçek kişi veya tüzel kişi tarafından hazırlanması gerekmektedir.
Türkiye’de maden işletmeciliği lisans süreçleri, Maden Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde yürütülür. Türkiye Petrolleri Anonim Şirketi (TP) ve Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) bu süreçte önemli rol oynayan kurumlardır. Maden arama, keşif ve işletme lisansının alınması; maden işletmeciliğinin yasal çerçevede yapılması, çevresel etkilerin önceden belirlenmesi ve minimize edilmesi, toplumsal fayda sağlaması ve işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması bakımından önem arz etmektedir.
Minar Hukuk ve Danışmanlık Bürosunda; maden arama lisansı, keşif lisansı, işletme lisansı alınması hususlarında gerçek ve tüzel kişi müvekkillerin zorlu ve karmaşık lisans süreçleri takip edilerek müvekkillerin ekonomik değeri yüksek olan maden haklarına ulaşması ve haklarının hukuki olarak korunması sağlanmaktadır. Bununla birlikte; müvekkillerin Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Petrolleri Anonim Şirketi ve Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü ve sair diğer kurumlardaki hukuki işlemlerinde temsili sağlanmakta olup ilgili kurum ve kuruluşlarla gerekli bağlantılar kurulmaktadır.
