Açık Cezaevine Geçiş Şartları – 2025

I. Giriş

Türk Ceza İnfaz Hukuku sistemi, yalnızca suçluların cezalandırılmasını değil, aynı zamanda hükümlülerin topluma yeniden entegrasyonunu ve rehabilitasyonunu da temel hedeflerinden biri olarak benimsemiştir. Bu modern infaz anlayışının önemli bir unsuru da açık ceza infaz kurumlarıdır. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİHK) ve ilgili yönetmeliklerle düzenlenen açık ceza infaz kurumları, kapalı cezaevlerine nazaran daha esnek bir infaz rejimine sahip olup, hükümlülerin sosyal ve mesleki becerilerini geliştirmelerine olanak tanırken, dış dünyayla bağlarını tamamen koparmalarını engellemeyi amaçlar. Bu makale, açık ceza infaz kurumlarının hukuki niteliğini, bu kurumlara ayrılma ve buradan çeşitli nedenlerle ayrılma (izin, nakil, doğrudan tahliye vb.) şartlarını, ilgili mevzuat hükümleri ve güncel uygulama çerçevesinde detaylı bir şekilde inceleyecektir.

II. Açık Ceza İnfaz Kurumlarının Hukuki Niteliği ve Fonksiyonu

Açık ceza infaz kurumları, hükümlülerin infaz sürecini sosyal hayattan tamamen izole olmadan geçirmelerine imkan tanıyan, güvenlik seviyesi nispeten düşük kurumlardır. Bu kurumların başlıca fonksiyonları şunlardır:

• Rehabilitasyon ve Topluma Kazandırma: Hükümlülerin meslek edinmelerini sağlamak, eğitimlerine devam etmelerine olanak tanımak ve sosyal becerilerini geliştirmelerine destek olmak.
• Geçiş Aşamasında Destek: Kapalı cezaevinden tahliyeye doğru bir geçiş evresi sunarak, hükümlülerin topluma uyum süreçlerini kolaylaştırmak.
• İyileştirme ve Motivasyon: Hükümlülerin iyi halli davranışlarını teşvik etmek ve ceza infaz sürecine uyumlarını artırmak.

Açık ceza infaz kurumlarına ilişkin temel düzenlemeler, 5275 sayılı CGTİHK’nın 14. maddesi ve özellikle Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği‘dir.

III. Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılmaya Hak Kazanma Şartları

Bir hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılabilmesi için belirli yasal kriterleri karşılaması gerekmektedir. Bu kriterler, doğrudan açık cezaevine geçiş veya kapalı cezaevinden açık cezaevine nakil şeklinde iki ana başlık altında incelenebilir.

A. Doğrudan Açık Ceza İnfaz Kurumuna Geçiş Şartları (Yönetmelik m.5)

Bu düzenleme, hükümlünün kapalı ceza infaz kurumuna hiç girmeden cezasının infazına doğrudan açık cezaevinde başlanmasını ifade eder. Ancak, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nda tanımlanan suçlar, örgüt kurmak/yönetmek/üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm olanlar, ikinci defa mükerrir olanlar ile koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler doğrudan açık cezaevine geçiş hakkına sahip değildir.

Doğrudan açık ceza infaz kurumuna geçiş hakkı bulunan hükümlüler şunlardır:

1. Kasıtlı suçlardan (TCK m.22 vd.) üç yıl veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar.
2. Taksirli suçlardan (TCK m.22) beş yıl veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar.
3. Hakkında verilen adli para cezasının ödenmemesi nedeniyle hapis cezasına çevrilenler.
4. İcra ve İflas Kanunu’nda düzenlenen suçlar nedeniyle tazyik hapsine mahkûm edilenler.
5. Cezaları yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarında veya diğer kapalı ceza infaz kurumlarının yüksek güvenlikli bölümlerinde infaz edilenlerden, toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda iyi hâlli olarak geçiren ve koşullu salıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalan¹lar.

B. Kapalı Ceza İnfaz Kurumundan Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılma Şartları (Yönetmelik m.6)

Kapalı ceza infaz kurumunda cezasını infaz eden hükümlülerin açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartları, Yönetmeliğin 6. maddesinde detaylandırılmıştır. Bu şartlar, 04.06.2025 tarihli yönetmelik değişiklikleri ve suçun niteliğine göre farklılık göstermektedir:

1. Genel Ayrılma Şartları:
   • Cezalarının toplamı on yıldan az olan hükümlüler, cezalarının sadece bir ayını kapalı ceza infaz kurumunda geçirmiş olmaları, “iyi halli” olmaları ve koşullu salıverilme sürelerine yedi yıl veya daha az kalması kaydıyla.
   • Cezalarının toplamı on yıl veya daha fazla olan hükümlüler ise, toplam cezalarının onda birini (1/10) herhangi bir ceza infaz kurumunda geçirmiş olmaları, “iyi halli” olmaları ve koşullu salıverilme sürelerine yedi yıl veya daha az kalması şartıyla.
2. Özel Suçlara İlişkin Ayrılma Şartları:
   • Müebbet hapis cezasına mahkûm olan hükümlüler: Koşullu salıverilme tarihlerine beş yıl veya daha az bir zaman kaldığında.
   • TCK m.142 (Nitelikli Hırsızlık), m.148-149 (Yağma), m.188 (Uyuşturucu Madde Ticareti), m.190 (Uyuşturucu Madde Kullanılmasını Kolaylaştırma) suçlarından mahkûm olanlar: Koşullu salıverilme tarihlerine beş yıl veya daha az süre kaldığında. (Ancak, 01.07.2016 tarihinden önce işlenen bu suçlar için 671 sayılı KHK infaz rejimi kapsamında farklı oranlar uygulanır.)
   • TCK m.102 (Cinsel Saldırı), m.103 (Çocukların Cinsel İstismarı), m.82/1-d (Eşe Karşı Kasten Öldürme), m.86/3-a (Eşe Karşı Kasten Yaralama) ve m.96/2-b (Eşe Karşı Eziyet) suçlarından mahkûm olanlar: Koşullu salıverilme tarihlerine üç yıl kala.
   • Yürürlükten kaldırılan 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanunu’nun 14. maddesindeki etkin pişmanlık hükümlerinden yararlananlar: Koşullu salıverilme tarihlerine iki yıldan daha az süre kaldığında.
   • Örgütlü suçlardan (suç işlemek amacıyla örgüt kurma/yönetme, örgüt üyeliği, örgüte yardım etme, örgüt adına suç işleme, örgüt propagandası vb.) mahkûm olanlar: Örgütten ayrıldıkları İdare ve Gözlem Kurulu kararıyla tespit edildiği takdirde koşullu salıverilme tarihlerine bir yıldan az süre kalmak şartıyla.

Birden Fazla Cezanın İnfazı: Hükümlü hakkında birden fazla cezanın infaz edildiği ve cezaların toplanması kararı alındığı durumlarda, açık kuruma ayrılmada esas alınacak suç, koşullu salıverilme tarihine en az sürenin arandığı suçtur. Bu durum, hükümlünün açık cezaevine geçiş koşullarını ağırlaştırıcı etki yapabilir.

İnfaz(Yatar) hesaplama için buraya tıklayınız.

C. Çocuk Hükümlülerde Açık Ceza İnfaz Kurumuna Geçiş

Çocuk hükümlülerin açık ceza infaz kurumuna geçişi için özel düzenlemeler mevcuttur:

• Çocuk eğitimevlerinde cezası kesinleşen ve eğitimine devam etmeyen çocuk hükümlüler 18 yaşını bitirdiklerinde.
• Eğitimine devam edenler ise 21 yaşını bitirdiklerinde, suç türüne ve cezaevinde kaldığı süreye bakılmaksızın açık ceza infaz kurumuna gönderilir.
• Açık ceza infaz kurumuna geçen çocukların 18 yaşını doldurmadan önce işlediği diğer suçlara ilişkin cezaları da, bu cezalar ne zaman kesinleşirse kesinleşsin açık ceza infaz kurumunda infaz edilir.

D. 31.07.2023 Tarihi İtibarıyla Cezaevinde Bulunan Hükümlülere İlişkin Özel Düzenleme (CGTİHK Geçici m.10/6)

5275 sayılı Kanun’un Geçici 10. maddesinin 6. fıkrası, belirli istisnalar dışında, 31/7/2023 tarihi itibarıyla kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler için açık cezaevine geçiş şartlarını kolaylaştırmıştır:

• Türk Ceza Kanunu’nun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar, Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ve örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar hariç olmak üzere,²
• Toplam hapis cezası on yılda³n az ise bir ayını, on yıl ve daha fazla ise üç ayını kapalı kurumlarda geçirip ilgili mevzuat uyarınca açık ceza infaz kurumlarına ayrılmasına üç yıl veya daha az süre kalanlar, bu şartların oluştuğu tarih itibarıyla açık ceza infaz kurumlarına ayrılabilecektir.
• Bu hükümlüler ile 31/7/2023 tarihinde geçici 9. maddenin altıncı fıkrası kapsamında açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlüler, talepleri hâlinde en az üç ay açık ceza infaz kurumunda kalmış olmak şartıyla ilgili mevzuat uyarınca cezaların denetimli serbestlik te⁴dbiri altında infazı uygulamasından üç yıl erken yararlandırılır.

IV. Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılma Hakkı Olmayan Hükümlüler (Yönetmelik m.8)

Bazı hükümlüler, yasal düzenlemeler gereği açık ceza infaz kurumuna ayrılamazlar. Bu durumlar şunlardır:

1. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar.
2. Kapalı kurumlardan bir kez firar edenler ile açık kurumlardan ikinci kez firar edenler. Bu kişilerin firar tarihinden önce kesinleşmiş olan cezaları ve koşullu salıverilme tarihine kadar kesinleşerek infazına başlanacak olan cezalarının tamamı kapalı ceza infaz kurumunda infaz edilir.
3. Haklarında iyi hal kararı verilmiş olsa bile, 5275 sayılı Kanun’un 44. maddesinde sayılan eylemlerden dolayı toplam beş ve daha fazla hücreye koyma cezası alıp, son hücreye koyma cezasının kaldırılması üzerinden bir yıl geçmemiş olanlar.
4. Siyasi suçlardan dolayı mahkûm olanlar.
5. Cezaevinden koşullu salıverildikten sonra herhangi bir nedenle hakkındaki koşullu salıverilme kararı geri alınanlar. Bu kişiler, geri alınan cezalarının tamamını kapalı ceza infaz kurumunda geçirmek zorundadır.
6. İcra ve İflas Kanunu dışında verilen tazyik hapsi, disiplin veya zorlama hapislerine mahkûm olanlar. Bu cezaların tamamı kapalı ceza infaz kurumunda infaz edilir.
7. Kapalı ceza infaz kurumunda hükümlü olarak tutulduğu sırada başka bir suçtan tutuklananlar. Bu tutukluluk halleri bitene kadar açık ceza infaz kurumuna ayrılamazlar.
8. Açık ceza infaz kurumundaki çalışma koşullarına uyum sağlayamayacakları İdare ve Gözlem Kurulu kararıyla tespit edilenler.

V. Açık Ceza İnfaz Kurumlarından Ayrılma Durumları (İzin, Nakil, Tahliye)

Açık ceza infaz kurumunda bulunan bir hükümlü, farklı nedenlerle bu kurumdan geçici veya kalıcı olarak ayrılabilir:

A. İzinli Ayrılma

Hükümlülere, yasal şartlar dahilinde belirli süreler için kurumdan ayrılma imkanı sunulur. Bu izinler, hükümlünün aile bağlarını güçlendirmesine, sosyal hayata uyum sağlamasına ve psikolojik destek almasına yardımcı olur. Başlıca izin türleri:

• Mazeret İzni: Yakın akrabaların (anne, baba, eş, çocuk, kardeş) vefatı veya ağır hastalığı, doğal afetler gibi acil durumlarda verilen kısa süreli izinlerdir.
• Özel İzin: Hükümlünün toplumsal yaşamla bağlarını güçlendirmek amacıyla verilen izindir.
• Bayram İzni: Belirli dini ve milli bayramlarda verilen kısa süreli izinlerdir.
• İş Arama İzni: Tahliyesine kısa bir süre kala hükümlülere, iş bulma ve toplumsal entegrasyon süreçlerini kolaylaştırmak amacıyla verilir.

İzin kullanabilmek için hükümlünün disiplin cezası almamış olması, iyi halli olması ve firar riskinin bulunmaması gibi genel şartlar aranır.

B. Naklen Ayrılma (Kapalı Kuruma Geri Dönüş)

Açık ceza infaz kurumunda kalan bir hükümlü, belirli durumlarda kapalı ceza infaz kurumuna geri nakledilebilir:

• Disiplin Cezası Almak: Açık ceza infaz kurumunun iç disiplin kurallarına uymayan veya disiplin suçu işleyen hükümlüler, disiplin soruşturması sonucunda verilen cezaya bağlı olarak kapalı kuruma geri gönderilebilir.
• Firar Etmek: İzne ayrılıp geri dönmeyen veya kurumdan izinsiz ayrılan hükümlüler, firar suçunu işlemiş sayılır ve yakalandıklarında doğrudan kapalı ceza infaz kurumuna nakledilirler. Firar eden hükümlülerin açık kuruma geri dönme şansı oldukça düşüktür ve ek hukuki yaptırımlarla karşılaşabilirler.
• Hükümlünün Talebi: Hükümlünün kendi isteğiyle kapalı kuruma naklini talep etmesi de mümkündür.
• Güvenlik Durumu Değişikliği: Hükümlünün davranışlarında veya dışarıdan gelen bilgilerde güvenlik riski yaratacak ciddi bir değişiklik olması halinde nakil kararı verilebilir.

C. Doğrudan Tahliye

Hükümlünün toplam ceza süresini tamamlaması veya denetimli serbestlik hükümleri kapsamında tahliye edilme hakkını kazanması durumunda, açık ceza infaz kurumundan doğrudan tahliye edilir.

VI. İnfaz Sürecinde Karar Yetkisi ve Denetim

Açık ceza infaz kurumlarından ayrılma kararları, ilgili ceza infaz kurumu müdürlüğü, disiplin kurulu, Denetimli Serbestlik Müdürlüğü ve Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından mevzuata uygunluk çerçevesinde değerlendirilir:

• Kurum İdaresi ve Disiplin Kurulu: İzin talepleri ve disiplin cezalarına ilişkin kararlar genellikle kurum disiplin kurulu tarafından, hükümlünün iyi hali ve davranışları göz önünde bulundurularak verilir.
• Denetimli Serbestlik Müdürlüğü: Denetimli serbestlik tedbirleri ve bu kapsamdaki tahliyeler Denetimli Serbestlik Müdürlüğü tarafından yürütülür.
• Cumhuriyet Başsavcılığı: Ceza infaz kurumlarının işleyişini denetleme yetkisine sahip olan Cumhuriyet Başsavcılığı, ayrılma kararlarının mevzuata uygunluğunu gözetir ve gerekli hallerde müdahalede bulunabilir. Özellikle firar gibi durumlarda hukuki süreçler Başsavcılık tarafından başlatılır ve takip edilir.

VII. Sonuç

Açık ceza infaz kurumları, Türk infaz sisteminde hükümlülerin rehabilitasyonu ve topluma yeniden entegrasyonu açısından hayati bir role sahiptir. Bu kurumlara ayrılma ve buradan çeşitli nedenlerle ayrılma şartları, hükümlünün iyi hali, suçun niteliği ve ceza miktarı gibi faktörlere bağlı olarak titizlikle belirlenmiştir. Mevzuattaki detaylı düzenlemeler, infazın sadece cezalandırıcı değil, aynı zamanda iyileştirici ve topluma kazandırıcı boyutunu da vurgulamaktadır. Ancak, açık ceza infaz kurumlarının işleyişinde, firar riskinin yönetimi ve disiplin mekanizmalarının etkinliği de büyük önem taşımaktadır. Bu sistem, hukukun üstünlüğü ilkesi çerçevesinde, hem kamu güvenliğini sağlamak hem de hükümlülerin topluma sağlıklı bir şekilde geri dönmelerini desteklemek için tasarlanmıştır.