I. Kirish

Deportatsiya (sınırdışı qilish) – bu, bir davlat tomonidan chet ellik shaxsning, o‘z xohishiga qarshi ravishda, huquqiy asoslar va tartibga asosan mamlakatdan chiqarib yuborilishini anglatadi. Turkiya, migratsiya masalalari va chet elliklar bilan bog‘liq qonunlar bo‘yicha turli jarayonlarni o‘z ichiga olgan murakkab tizimni yaratgan. Deportatsiya jarayoni, ko‘pincha chet el fuqarolarining yasalash huquqlarini buzishi, jinoyat sodir etishi yoki noqonuniy yashash kabi holatlar tufayli amalga oshiriladi.

Turkiyada deportatsiya jarayoni, turli hukuki me’yorlar, xalqaro huquq shartnomalari va muvofiqliklarni inobatga olgan holda amalga oshiriladi. Ushbu maqolada, Turkiyadagi deportatsiya jarayonining huquqiy asoslari, amalga oshirilish tartibi va qo‘llaniladigan me’yorlar haqida batafsil ma’lumot beriladi.

II. Deportatsiya Jarayonining Huquqiy Asoslari

Turkiyada deportatsiya jarayoni bir qancha huquqiy va qonuniy normativlarga tayanadi. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (Yabancılar va Xalqaro Himoya To‘g‘risidagi Qonun) va Türk Ceza Kanunu (Turkiya Jinoyat Kodeksi) bu jarayonning asosiy qonuniy ramkalarini tashkil etadi.

1. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (No. 6458): Ushbu qonun, yabancılar (chetdan kelgan shaxslar) uchun Turkiyada yashash, ishlash va ularning mamlakatda bo‘lishi shartlarini belgilaydi. Agar chet el fuqarosi Turkiyada noqonuniy yashayotgan bo‘lsa yoki uning viza yoki yashash huquqi bekor qilingan bo‘lsa, deportatsiya jarayoni boshlanishi mumkin.
   1. Madde 54: Bu modda, noqonuniy yashovchi yoki Turkiyaga noqonuniy kirgan shaxslarni mamlakatdan chiqarish tartibini belgilaydi.
   1. Madde 55: O‘z viza va yashash ruxsatnomasining muddati tugagan, bo‘shpana so‘ragan shaxslar yoki mamlakatda qolish uchun yasal huquqlarga ega bo‘lmaganlar deportatsiya qilinishi mumkin.
2. Türk Ceza Kanunu (TCK): Agar bir chet el fuqarosi Turkiyada jinoiy faoliyat olib borgan bo‘lsa, masalan, terrorizm, sud qaroriga qarshi harakatlar, yoki noqonuniy savdolar bilan shug‘ullansa, u holda Türk Ceza Kanunu bo‘yicha javobgarlikka tortiladi va shuningdek deportatsiya qilinishi mumkin.
3. Xalqaro Shartnomalar va Inson Huquqlari: Turkiya, BMT Bosh Qonuni va Evropa Kengashining Inson Huquqlari kabi xalqaro huquq me’yorlariga amal qiladi. “Non-refoulement” (qaytarib yubormaslik) prinsipiga ko‘ra, siyosiy boshpana so‘ragan yoki xavfga uchragan shaxslarni ular xavfga duchor bo‘lishi mumkin bo‘lgan davlatga qaytarib yuborish mumkin emas. Bu prinsip, deportatsiya jarayonida inson huquqlarini himoya qilishni kafolatlaydi.

III. Deportatsiya Jarayonining Tizimi va Bosqichlari

Turkiyada deportatsiya jarayoni bir qancha muhim bosqichlardan iborat bo‘lib, ushbu jarayon yuridik tartibga va me’yorlarga asoslanadi.

1. Deportatsiya Qarorining Qabul Qilinishi: Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu asosida, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (Goblashish va Immigratsiya Boshqarmasi) yoki Turkiya politsiyasi tomonidan deportatsiya qarori chiqariladi. Qaror, chet el fuqarosining noqonuniy kirish, yashash ruxsatnomasining muddati tugaganligi yoki jinoyat sodir etishi sababli chiqarilishi mumkin.

Bu qarorni qabul qilishda, migratsiya huquqi va jinoyat kodeksi asoslari e’tiborga olinadi.

• Xabardorlik va Huquqiy Himoya: Deportatsiya qarori chiqarganidan so‘ng, shaxsga bu qaror haqida rasmiy ravishda xabar beriladi. Chet el fuqarosi, qaror bilan rozi bo‘lmasa, o‘z huquqlarini himoya qilish uchun ma’muriy sudga murojaat etish huquqiga ega. Shu bilan birga, shaxsning siyosiy boshpana talab qilish huquqi ham tekshiriladi.
• Deportatsiya Amalga Oshirilishi: Agar deportatsiya qarori tasdiqlangan bo‘lsa va shaxs qarorni bajarishni rad etsa, majburiy tarzda deportatsiya jarayoni boshlanadi. Bunda politsiya, g‘aroyib chegara xizmati yoki g‘aroyib migratsiya bo‘linmalari tomonidan deportatsiya amalga oshiriladi. Deportatsiya jarayonida, shaxsning xavfsizligi ta’minlanadi.
• Zorla Sınırdışı (Deportatsiya): Agar shaxs deportatsiya qilishni rad etsa, majburiy deportatsiya amalga oshiriladi. Bu jarayonda, shaxsni hududdan chiqarish uchun migratsiya politsiyasi va sog‘liqni saqlash xodimlari yordamida deportatsiya jarayoni amalga oshiriladi. Zorla deportatsiya qilishda shaxsning xavfsizligi va inson huquqlariga e’tibor berilishi zarur.
• Deportatsiyadan Keyingi Takip: Deportatsiya jarayoni tugaganidan so‘ng, shaxs Turkiyaga qayta kirishi cheklanishi mumkin. Shaxsni qayta qabul qilishni g‘aroyib idoralar va yuristlar orqali hal qilish kerak bo‘ladi.

IV. Deportatsiya va Inson Huquqlari

Turkiyada deportatsiya jarayonlari, inson huquqlari bilan chambarchas bog‘liqdir. Siyosiy boshpana so‘ragan shaxslarni xavfli mamlakatlarga qaytarish, “non-refoulement” tamoyiliga zid hisoblanadi.

• Siyosiy boshpana va himoya huquqi: Siyosiy boshpana so‘ragan yoki mamlakatda xavf ostida bo‘lgan shaxslarni deportatsiya qilish mumkin emas. Turkiya, shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) va Evropa Konvensiyasi kabi xalqaro shartnomalar bilan bog‘liq huquqiy majburiyatlarga amal qiladi.
• Xavfli holatlar: Agar deportatsiya qilinayotgan shaxs, o‘z vatanida hayot xavfi yoki ishkencega uchrash ehtimoli bo‘lsa, bu holatda shaxsni qaytarib yuborish xalqaro huquqqa ziddir.

V. Xulosa

Turkiyada deportatsiya jarayoni, turli huquqiy normalarga tayanadi va bir qancha muhim bosqichlardan o‘tadi. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü va emniyet organlari deportatsiya jarayonlarini boshqaradi, shuningdek, sud tizimi bu jarayonni nazorat qiladi. Deportatsiya qilish, faqatgina huquqiy va me’yoriy normalar doirasida amalga oshirilishi kerak, va har bir shaxsning inson huquqlari himoya qilinishi lozim. Turkiya, xalqaro huquq va inson huquqlari me’yorlariga rioya qilgan holda, deportatsiya jarayonlarini amalga oshiradi, siyosiy boshpana so’ragan yoki xavf ostida bo’lgan shaxslar uchun bunday tartiblar imkon qadar tezroq ta’minlanadi.

Bizning idoramiz deportatsiya qarorlarini olib tashlash bo’yicha xizmatlar ko’rsatadi.

---