Askeri Disiplin Kanunu Kapsamında Verilen Cezalar ve İtiraz Süreci

Giriş

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), ülkenin en köklü ve saygın kurumlarından biri olarak, yalnızca güvenliği sağlamakla kalmaz, aynı zamanda iç disiplinin ve düzenin korunması konusunda da önemli bir sorumluluğa sahiptir. Bu bağlamda, 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu, Türk Silahlı Kuvvetleri’ndeki disiplin düzeninin sağlamlaştırılmasında kritik bir rol oynamaktadır. 6413 sayılı kanun, askeri personelin davranışlarının denetlenmesi ve gerektiğinde disiplin cezalarının uygulanmasına dair kuralları belirlemektedir.

Bu makalede, 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun kapsamı, amacı, içeriği, hukuki dayanakları, uygulanışı ve Türk Silahlı Kuvvetleri içindeki yeri detaylı bir şekilde incelenecektir. Ayrıca, bu kanunun askeri personel üzerindeki etkileri ve toplumdaki yeri de tartışılacaktır.

I. Türk Silahlı Kuvvetleri ve Disiplinin Önemi

Türk Silahlı Kuvvetleri, ülkenin ulusal güvenliğini sağlamakla görevli olan profesyonel bir kuruluştur. Bu görevini yerine getirebilmesi için disiplin, düzen ve hiyerarşi gibi temel ilkeler üzerine inşa edilmiştir. Disiplin, askerlerin yalnızca profesyonel becerilerinin geliştirilmesinde değil, aynı zamanda savaşma kabiliyetlerinin artırılmasında da önemli bir faktördür. TSK’nın başarısı, büyük ölçüde askerlerin birbirleriyle uyumlu çalışmasına ve verilen emirlerin eksiksiz ve zamanında yerine getirilmesine dayanır.

Disiplinin sağlanmasında yasal düzenlemeler büyük bir öneme sahiptir. Askeri personelin, hem görevlerini hem de etik yükümlülüklerini yerine getirmesi için belirli bir yasal çerçeve içinde hareket etmeleri gerekmektedir. 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu, bu çerçeveyi sağlayan en önemli yasal metinlerden biridir.

II. 6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun Temel Amacı

6413 sayılı kanunun amacı, Türk Silahlı Kuvvetleri’ndeki disiplin düzenini belirlemek ve askeri personelin davranışlarını düzenlemektir. Kanun, askerlerin görevlerini en iyi şekilde yerine getirebilmeleri için disiplinli bir çalışma ortamı oluşturmayı hedeflemektedir. Bunun yanı sıra, askeri disiplinin ihlalini önlemek, askerlerin birbirlerine karşı saygılı ve düzenli bir şekilde hareket etmelerini sağlamak da bu kanunun hedeflerinden biridir.

Disiplin kanunu, aynı zamanda TSK’da hizmet veren askerlerin haklarını koruma ve adaletli bir şekilde cezalandırma ilkesini gözetir. Bu anlamda, askeri disiplinin sağlanması amacıyla düzenlenen cezai yaptırımlar, hukukun üstünlüğüne uygun olarak, belirli bir ölçüde ve adaletli bir şekilde uygulanmalıdır.

III. 6413 Sayılı Kanunun Kapsamı ve İçeriği

6413 sayılı kanun, Türk Silahlı Kuvvetleri’nde görev yapan tüm personel üzerinde geçerlidir. Bu kanun, askeri personelin cezai sorumluluklarını, cezaların türlerini, uygulama prosedürlerini, disiplin cezalarını verme yetkisini ve uygulanabilirliğini belirler.

Kanunun içeriği, aşağıdaki ana başlıkları kapsamaktadır:

1. Disiplin Ceza Türleri
   Kanun, askeri personel için öngörülen disiplin cezalarını sınıflandırmaktadır. Bu cezalar, çeşitli ihlallerin ciddiyetine göre değişir ve her ihlale karşılık gelen cezalar belirli bir derecelendirmeye sahiptir. Disiplin cezaları, uyarı, kınama, maaş kesintisi, rütbe indirme gibi çeşitli yaptırımları içerebilir.
2. Disiplin Suçları ve İhlalleri
   Disiplin kanunu, askeri personelin hangi davranışlarının disiplin suçu oluşturduğunu açıkça belirtir. Bu suçlar, emirlere itaatsizlik, görevi savsaklama, kötü muamele, hırsızlık, alkol veya uyuşturucu kullanımı gibi ihlalleri kapsayabilir.
3. Ceza Uygulama Yöntemleri
   Disiplin cezalarının uygulanmasında izlenecek yöntemler, adaletli ve dengeli bir yaklaşım sunar. Ceza uygulama süreci, öncelikle bir disiplin soruşturması yapılmasını gerektirir. Disiplin kurulunun belirlediği cezalar, kanunda öngörülen süreçlere uygun şekilde gerçekleştirilir.
4. Disiplin Kurulları ve Yetkiler
   Türk Silahlı Kuvvetleri’nde disiplin kurullarının önemli bir rolü vardır. Bu kurullar, askerlerin disiplin ihlallerine karşı cezalandırılmasında görevli organlardır. Disiplin kurullarının üyeleri, kanunda belirtilen yetkilere sahip olan, belirli niteliklere sahip kişilerdir.

IV. 6413 Sayılı Kanunun Hukuki Dayanakları ve Uygulama Alanı

Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu, Türk Ceza Kanunu ve diğer askeri yasal düzenlemeler ile uyumlu şekilde çalışmaktadır. Ayrıca, Türk Anayasası ve uluslararası insan hakları sözleşmeleri de bu kanunun uygulanmasında dikkate alınması gereken önemli hukuki dayanaklardır.

Disiplin kanunu, askeri personelin hukuki sorumluluklarını yerine getirmesi gereken bir ortamda uygulanır. Aynı zamanda, askeri personelin hakları ile birlikte sorumlulukları arasında denge kurmayı amaçlar. Türk Silahlı Kuvvetleri’ndeki disiplin düzeni, hem askeri personelin hem de TSK’nın başarısını doğrudan etkileyen bir faktördür.

V. Subay, Astsubay, Uzman Jandarma, Uzman Erbaş, Sözleşmeli Erbaş ve Erler İçin Uygulanabilecek Disiplin Cezaları

Kanun’un 11. maddesi uyarınca, Subay, Astsubay, Uzman Jandarma, Uzman Erbaş, Sözleşmeli Erbaş ve Erler hakkında uygulanabilecek disiplin cezaları şu şekildedir:

• Uyarı
• Kınama
• Hizmete kısmi süreli devam
• Aylıktan kesinti
• Hizmet yerini terk etmeme
• Oda hapsi
• Silahlı Kuvvetlerden çıkarma

Verilecek disiplin cezaları için gerekli disiplin ceza puanları ise şu şekildedir:

Kanun 11/2. maddesine göre, uyarı, kınama, hizmete kısmi süreli devam ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından verilirken; hizmet yerini terk etmeme ve oda hapsi cezaları hem disiplin amirleri hem de disiplin kurulları tarafından, Silahlı Kuvvetlerden çıkarma cezası ise yüksek disiplin kurulları tarafından uygulanmaktadır.

Disiplin, askeri personelin profesyonel bir ortamda etkili bir şekilde çalışabilmesi için temel bir unsurdur. Disiplinin sağlanması, sadece personelin etik ve yasal sorumlulukları yerine getirmesini değil, aynı zamanda askeri birliğin genel işleyişine katkıda bulunur. Türk Silahlı Kuvvetleri’nde disiplinin sağlanmasında, 6413 sayılı kanunun önemli bir yeri vardır.

Bu kanun, askeri personelin disiplinli bir şekilde hareket etmelerini sağlayacak bir yapıyı kurarak, askeri birliklerin verimli bir şekilde çalışmasını temin eder. Kanun, aynı zamanda disiplinin ihlali durumunda hukuki bir süreç öngördüğünden, askeri personelin haklarını koruma amacını da güder.

a) Askeri Disiplin Kanunu – Uyarma Disiplin Cezası

Uyarma cezası, askeri personelin görevini yerine getirirken veya belirli bir durumda sergilediği davranışlarında daha fazla dikkat ve özen göstermesi gerektiğinin resmi bir yazı ile kendisine iletilmesidir. Bu ceza, personelin gösterdiği tutum veya eylemlerinin, askeri hizmetin gerektirdiği disiplin ve profesyonellik seviyesinin altında kaldığı durumlarda uygulanır. Uyarma cezası, personelin bu tür davranışlarını düzeltmesi ve bir daha aynı hataları yapmaması adına verilen ilk düzeltici adımlardan biridir.

Uyarma cezasının amacı, personeli daha dikkatli olmaya, görevine daha bağlı ve sorumluluk bilinciyle yaklaşmaya teşvik etmektir. Bu ceza, bir tür uyarı niteliği taşır ve kişiye gelecekteki tutumları konusunda daha dikkatli olmasının hatırlatılması için kullanılır. Uyarma cezası, personelin disiplinsiz davranışlarının ciddiyetini anlamasını sağlar ancak aynı zamanda bu hataların ciddi sonuçlar doğurmadığını, ancak tekrarı halinde daha ağır cezaların gündeme gelebileceğini de ima eder.

Bu cezayı gerektiren durumlar, askeri görevdeki ihmal, dikkat eksikliği veya profesyonellikten uzak hareketleri içerebilir. Uyarma, kişiye bir hata veya eksiklik hakkında geri bildirim verilerek, görevini yerine getirirken daha dikkatli olması ve disiplinli davranması konusunda bir fırsat sunar. Bu nedenle, uyarma cezası, genellikle hafif disiplin ihlalleri ve ilk kez yapılan hatalar için uygulanan bir yaptırım türüdür.

Uyarma cezasını gerektiren disiplinsizlik fiil ve hâlleri şunlardır:

1. Emri mütalaa etmek: Usulüne uygun olarak kendisine verilmiş olan bir emir üzerine; emrin uygun olmadığı, yanlış verildiği, yapılamayacağı ve benzeri şekillerde amirini alenen eleştirmek veya amire karşı itirazda bulunmaktır. Amir tarafından karar verilene kadar astın fikrini savunması veya emrin kanunsuz olduğu hususundaki kanaatini belirtmek için amire yaptığı itiraz, bunları yaparken oluşabilecek diğer disiplinsizlikler saklı kalmak kaydıyla bu kapsamda disiplinsizlik teşkil etmez.
2. Görevde kayıtsızlık: Görevdeyken, yetkili makamlar tarafından izin verilen durumlar haricinde görevle veya askeri hizmetle ilgisi olmayan işlerle uğraşmaktır.
3. Hizmet dışındayken amir veya üste saygısızlık: Hizmet dışında, bilinen ve tanınan amir veya üstlere karşı saygısızlık teşkil edebilecek fiillerde bulunmaktır.
4. Mesai çizelgesine uymamak: Özürsüz veya izinsiz olarak, mesaiye geç gelmek veya erken ayrılmak veya günlük mesai çizelgesine riayet etmemektir.
5. Kılık ve kıyafeti bozuk olmak: Kılık ve kıyafet ile ilgili olarak nizamlarda ve önceden belirlenmiş kurallara riayet etmemektir.
6. Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak: Türkiye Büyük Millet Meclisine yapılan müracaatlar hariç olmak üzere, kanun ve nizamlarla belirlenmiş usul ve kurallara riayet etmeden yazılı, sözlü veya elektronik olarak müracaat veya şikayette bulunmaktır.
7. İsraf etmek: Yetkili makamlarca belirlenmiş tasarruf tedbirlerine riayet etmemek veya kullanımına sunulan kamu kaynağının harcanmasında gösterilmesi gereken makul seviyedeki özeni göstermemektir.
8. Saygısız davranmak: Aynı rütbe veya kıdemde bulunulan ya da amir veya maiyet ilişkisi içinde olunmayan kişilere söz ve hareketlerle sataşmak veya kötü muamelede bulunmaktır.
9. Başkalarını kötülemek: Amirleri, üstleri veya çalışma arkadaşları hakkında ve onların bulunmadığı ortamlarda, onların işlem, eylem ve kişilikleri hakkında kötüleyici veya konuştuğu kişilerde kötü intiba yaratacak tarzda olumsuz sözler söylemektir.
10. Askeri nezaket kurallarına uymamak: Nizamlarla belirlenmiş olan askeri görgü, protokol ve davranış kurallarına aykırı bir biçimde tavır ve davranışlarda bulunmaktır.
11. Hizmet haricinde yalan söylemek: Amir veya üstü tarafından denetim ve gözetim sorumluluğu kapsamında sorulan sorulara kasten doğru yanıt vermemektir.
12. Selamlama yapmamak: Selamlama ile ilgili olarak nizamlarla belirlenmiş kurallara riayet etmemektir.
13. Zamana riayet etmemek: Belirli zamanda yapılması gereken faaliyetlerde özürsüz olarak geç kalmaktır.
14. Mesai dışında aşırı alkol kullanımı: Mesai dışında sivil veya üniformalı olarak aşırı alkol alarak kişisel veya kurumsal imaj kaybı oluşturacak olumsuz davranışlarda bulunmaktır.
15. Görev dönüşü tekmil vermemek: Verilmiş bir emrin icrası veya sonuçları hakkında emri verene bilgi vererek müteakip emirlerini almamaktır.
16. Kişisel ve çevre temizliğine dikkat etmemek: Askeri hizmet esnasında belirlenmiş olan kişisel veya çevre temizliği ile ilgili kurallara riayet etmemektir.
17. Kendini geliştirmede yetersiz kalmak: Görevini etkin olarak yapabilmesini sağlayacak bilgi ve görgünün kazanılmasında göstermesi gereken gayreti göstermemektir.

b) Askeri Disiplin Kanunu – Kınama Disiplin Cezası

Kınama cezası, askeri personelin görevini yerine getirirken veya belirli bir durumda sergilediği davranışlarında ciddi bir eksiklik, hata veya kusur işlediği ve bu durumun kabul edilemez olduğu hususunun kendisine yazılı bir şekilde bildirilmesidir. Bu ceza, personelin yaptığı hareket veya sergilediği tutumun, askeri hizmetin gerektirdiği disiplin ve etik kuralları ile uyumsuz olduğunu, askeri hiyerarşiye, görev anlayışına ve profesyonellik ilkelerine zarar verdiğini açıkça ifade etmek amacı taşır. Kınama, bir tür resmi uyarı olarak kabul edilir ancak aynı zamanda disiplin kurallarına aykırı davranışların hafife alınamayacak kadar ciddi olduğunu belirtmek için de uygulanır.

Kınama cezası, genellikle daha ağır disiplin ihlalleri sonucunda uygulanır ve personelin, gerçekleştirdiği fiilin ya da hareketinin, hem kendisine hem de bağlı olduğu kuruma zarar verdiğini anlaması beklenir. Bu ceza, personele yapılan hatanın ve kusurun ciddiyetini vurgulamakla birlikte, bu tür davranışların bir daha tekrarlanmaması için bir fırsat sunar. Kınama cezası ile askeri personel, yaptığı hataların farkına vararak bu eksiklikleri düzeltme yönünde çaba harcamalıdır.

Bu ceza türü, yazılı olarak verildiğinden, personelin üzerine aldığı sorumlulukları yerine getirmediği ya da beklentilerin altında kaldığı durumlarda, bu ihlallerin kayıtlara geçmesini sağlar. Kınama cezası, disiplinli ve sorumluluk sahibi bir asker olma yolunda personelin dikkate alması gereken önemli bir hatırlatmadır. Bu tür cezalar, askeri personelin görev bilinci, saygı ve meslek etiği konusunda daha fazla sorumluluk taşımasını teşvik eder. Kısacası, kınama cezası, askeri hizmetin disiplini için önemli bir düzenleyici rol oynar ve personelin gelecekteki tutumlarını şekillendirmeyi amaçlar.

Kınama cezasını gerektiren disiplinsizlik fiil ve hâlleri şunlardır:

1. Amir veya üste nezaketsizlik: Hizmette veya hizmete ilişkin hâllerde amir veya üste karşı saygısızlık teşkil edecek nitelikte olmayan ancak askeri nezaket, protokol ve terbiye kurallarına aykırılık teşkil eden fiillerde bulunmaktır. Askeri nezaket, protokol ve terbiye kurallarının astlara veya maiyete önceden ilan veya tebliğ olunması veya bu disiplinsizliği yapan kişinin makam ve rütbesi itibarıyla bu kuralları biliyor olması gerektiğinin objektif olarak kabul görmesi hâlinde disiplin cezası verilebilir.
2. Meslek etiğine aykırı davranışta bulunmak: Önceden ilan veya tebliğ edilmiş olan mesleki etik davranış kurallarına aykırı şekilde tavır ve davranışlarda bulunmaktır.
3. Küfürlü konuşmak: Aynı rütbe veya kıdemdeki arkadaşlarına veya astlarına karşı, terbiye ve adaba uygun olmayan sözlerle konuşmaktır.
4. Askeri silsileyi bozarak hareket etmek: Müsaade edilmediği hâlde veya durumun gerektirdiği hâller haricinde, herhangi bir talebini askeri silsileye riayet etmeyerek doğrudan daha üst amirlerine iletmektir.
5. Uygun olmayan hitaplarda bulunmak: Çevresindekilere; nizamlar, emirler ve askeri teamüller ile belirlenmiş olan hitap şekilleri haricinde hitaplarda bulunmaktır.
6. Sorumluluktan kaçmak: Kanun ve nizamlar ile kendisine tevdi edilmiş görevlerin gerektirdiği sorumluluğu üstlenmekten imtina ettiğini gösterecek tavır ve davranışlarda bulunmaktır.
7. Askeri eşyayı uygun kullanmamak: Hizmete tahsisli bir askeri eşyayı düzgün ve talimatlara uygun kullanmayarak onun zarar görmesine veya aşırı yıpranmasına sebebiyet vermektir.
8. Sağlığın korunması kurallarına uymamak: Sağlığın korunması veya salgın ve bulaşıcı hastalıkların önlenmesi için yetkili makamlarca yürürlüğe konulmuş tedbirlere uymamak veya hizmet verdiği ortamdaki kişilerin sağlığını tehlikeye düşürecek fiillerde bulunmaktır.

c) Askeri Disiplin Kanunu – Hizmete Kısmi Süreli Devam Disiplin Cezası

Hizmete kısmi süreli devam cezası, disiplinsizlik nedeniyle ceza verilen personele, mesai saatlerinin tamamlanmasının ardından, belirli bir süre daha görevde kalma zorunluluğu getirilmesidir. Bu cezaya tabi tutulan personel, günlük olarak üç saate kadar ek görev yapacak şekilde görevlendirilir. Bu görev, belirli bir süreyle sınırlı olup, her hâlükârda saat 24.00’ü geçmeyecek şekilde, personelin günlük mesai saatlerine ek olarak yerine getirilmesi gereken askeri hizmetlerden oluşur. Hizmet, personelin kadro görevinde olabileceği gibi, kadro dışı görevlerinde de statüsüne uygun şekilde yerine getirilir. Yani, personel hem kendi görev tanımına uygun hem de gerekirse ek görevlerle bu cezayı yerine getirebilir.

Bu cezanın uygulanması, yalnızca tatil günleri haricinde gerçekleşir. Yani, resmi tatil günlerinde veya personelin izinli olduğu dönemlerde bu ceza uygulanmaz ve cezanın yerine getirilmesi duraklatılır. Cezanın yerine getirilme süreci, yalnızca normal çalışma günlerinde geçerlidir. Cezaya tabi tutulan personel, bu süre zarfında yapılan ek görevlerde de resmi hizmette kabul edilir. Bu, personelin ek süreyle yaptığı hizmetlerin, normal askerî hizmet olarak sayılmasını ve maaşına veya hizmetine etkisi olmasını sağlar.

Hizmete kısmi süreli devam cezası, personelin disiplinsiz davranışlarının ardından, davranışlarını düzeltmesi için uygulanan bir yaptırım türüdür. Hem personelin disiplinli bir şekilde görev yapmaya devam etmesi sağlanır, hem de hizmetteki sorumluluklarını yerine getirmeye devam etmesi beklenir. Bu ceza, aynı zamanda personelin zaman yönetimi ve disiplinli çalışma alışkanlıkları kazanmasını teşvik etmeyi amaçlar.

Hizmete kısmi süreli devam cezasını gerektiren disiplinsizlik fiil ve hâlleri şunlardır:

1. Üste saygısızlık: Hizmette veya hizmete ilişkin hâllerde üste gösterilmesi gereken saygıyı kasıtlı olarak göstermemek veya yetkili olduğu durumlarda üstün yapmış olduğu ikaz, tenkit veya muahezeyi saygı ile kabul edip dinlememektir.
2. Görev yerini izinsiz terk etmek: Kıtasından veya görev yerinden yirmi dört saati geçmeyecek şekilde kaçmak veya kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın mesaiye bir tam mesai günü gelmemektir.
3. Temaruz: Bazı isteklerini yerine getirmek, kişisel bir menfaat sağlamak, görev veya sorumluluktan kaçmak gibi amaçlarla hastalığını abartmak veya olmadığı hâlde bir rahatsızlığı varmış gibi göstererek sağlık kuruluşlarına sevkini sağlamak suretiyle günlük mesainin bir kısmına katılmamaktır.
4. Uygunsuz davranışlarda bulunmak: Türk Silahlı Kuvvetlerine ve temsil ettiği makam, rütbe veya statünün onur ve vakarına uygun olmayan fiillerde bulunmaktır.
5. Ketum davranmamak: Görevi ile ilgili gizli olmayan ancak açıklanmaması gereken bir bilgiyi yetkisiz kişilerin öğrenebileceği bir şekilde açıklamaktır.

ç) Askeri Disiplin Kanunu – Aylıktan Kesme Disiplin Cezası

Aylıktan kesme cezası, disiplin cezasına çarptırılan personelin, sosyal güvenlik mevzuatına göre belirlenen prime esas kazanç tutarından belirli oranlarda kesinti yapılması şeklinde uygulanır. Bu kesintiler, personelin aylığından belirli oranlarda yapılır ve cezanın uygulanması da bu şekilde gerçekleştirilir. Aylıktan kesme cezasının oranları, disiplinsizlik fiilinin ağırlığına göre değişiklik gösterir ve bu oranlar genellikle 1/20, 1/16, 1/12, 1/10, 1/8 şeklinde belirlenmiştir. Bu oranlar, disiplin cezasının ne kadar süreceğini ve kesintinin ne kadar olacağını belirler. Örneğin, daha hafif disiplinsizliklerde 1/20 oranında bir kesinti yapılırken, daha ciddi disiplinsizliklerde bu oran daha yüksek olabilir.

Bu ceza, personelin aylığını tahakkuk ettiren birim tarafından, ilgili personelin maaşından kesilerek uygulanır. Kesinti işlemi, ilgili personelin maaşının ödenmesi sırasında yapılır ve cezanın karşılığı olan miktar doğrudan maaşından düşülür. Bu uygulama, personelin cezayı doğrudan hissetmesini ve disiplinsizlik fiillerinin mali sonuçlarını görmesini sağlar.

Aylıktan kesme cezasına yol açan disiplinsizlik fiilleri ve durumları, genellikle hizmetteki profesyonellik, saygı ve görev sorumluluğu ile doğrudan ilişkilidir. Bu tür fiiller arasında, amirlere veya astlara karşı saygısızlık, yalan söylemek, görev dışı emirler vermek, hizmetle ilgisi olmayan faaliyetlerde bulunmak ve benzeri ciddi ihlaller yer almaktadır. Aylıktan kesme cezası, genellikle daha ağır disiplinsizliklerde ve görevdeki sorumluluklarını yerine getirmeyen personel için uygulanır. Bu cezanın amacı, personelin davranışlarını düzeltmek ve disiplinsizliğin önüne geçmektir.

1. Amire saygısızlık: Hizmette veya hizmete ilişkin hâllerde amire gösterilmesi gereken saygıyı kasıtlı olarak göstermemek veya amirin yapmış olduğu ikaz, tenkit veya muahezeyi saygı ile kabul etmemektir.
2. Yalan söylemek: Askeri hizmete ilişkin veya görevle ilgili konu ve durumlarda amirlere veya bilgi vermekle yükümlü olduğu kişi ve makamlara kasıtlı olarak gerçeğe aykırı ve yanlış beyanda bulunmaktır.
3. Hizmetle ilgisi olmayan emir vermek: Maiyetine hizmetle ilgisi olmayan emir vermektir.
4. Maiyetinin gözetiminde ihmal göstermek: Astlarının ve emri altındakilerin denetim, kontrol ve gözetiminde ihmal göstermektir.
5. Ayrımcılık yapmak: Görevdeyken dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım yaparak işlem tesis etmek ve bu suretle görev yerinde huzursuzluğa neden olmaktır.
6. Yasak edilen yerlere girmek: Resmî üniforma ile genelev, kumarhane, meyhane, bar ve benzeri yerler ile girilmesi garnizon komutanlıklarınca yasaklanmış diğer yerlere girmektir.
7. Kayırma talep etmek: Özlük hakları ile ilgili ya da başka bir kişisel menfaat temini için başkalarını aracı koyup, öncelik ve ayrıcalık talep etmektir.
8. Maiyetinden hediye kabul etmek: Maiyetinde çalışan personel tarafından verilen ve makul bir seviyenin üstünde maddi değeri olan bir hediyeyi kişisel menfaat elde etmek amacıyla kabul etmektir.
9. Hizmetteyken siyasi içerikli konuşmak: Mesai içerisinde veya hizmete ilişkin durumlarda siyasi içerikli konuşmalar yapmaktır.
10. Yasaklanmış faaliyetlere katılmak: Yetkili makamlarca yasaklanmış olan toplantı, gösteri, yürüyüş ve benzeri faaliyetlere iştirak etmektir.
11. İzinsiz olarak garnizonu terk etmek: İzinli olmadığı hâlde görev yaptığı garnizon hudutlarını terk etmektir.
12. Ulaşım güvenliğini ihlal etmek: İzin, istirahat, hava değişimi, terhis ve benzeri nedenlerle görev yerine gidiş ve dönüşlerde terörle mücadele kapsamında emredilen yol güzergâhının dışına çıkmak, belirlenen günler dışında seyahat etmek veya yapılan planlamaya aykırı seyahat etmektir.

d) Askeri Disiplin Kanunu – Hizmet Yerini Terk Etmeme Disiplin Cezası

Hizmet yerini terk etmeme cezası, personelin mesai saatleri sona erdikten sonra görev yaptığı yerden ayrılmaması ve belirli bir süre boyunca resmî daireler, kışlalar, eğitim alanları ve diğer benzer hizmet yerlerinde görevine devam etmesidir. Bu ceza, personelin disiplinli bir şekilde, görev ve sorumluluklarının bilincinde olarak hizmet yerinde kalmasını sağlamayı amaçlar.

Disiplin amirleri, bu cezayı genellikle 1 ila 3 gün arasında bir süreyle verebilirler. Bu süre, personelin disiplin ihlali ve durumu dikkate alınarak belirlenir. Ancak, disiplin kurulları daha ciddi durumlarda, cezayı 4 ila 10 gün arasında bir süreyle uygulama yetkisine sahiptir. Cezanın süresi, personelin işlediği disiplinsizlik fiilinin ciddiyetine göre değişiklik gösterebilir.

Önemli bir nokta ise, bu cezanın tatil günlerinde uygulanmıyor olmasıdır. Yani personel, resmi tatil günlerinde veya izinli olduğu zaman dilimlerinde hizmet yerini terk etmeme cezası ile cezalandırılamaz. Cezanın uygulanması, normal çalışma günlerinde geçerli olup, tatil günlerinde bir ara verilerek cezanın süresi duraklatılır. Bu düzenleme, personelin dinlenme hakkının korunmasını ve tatil günlerinde cezai yükümlülüklerin devre dışı bırakılmasını amaçlar.

Hizmet yerini terk etmeme cezasını gerektiren disiplinsizlik fiil ve hâlleri şunlardır:

1. Emre İtaatsizlik: Kasıtlı olarak hizmete ilişkin bir emri tam yapmamak ya da değiştirerek veya sınırını aşmak suretiyle yapmaktır.
2. Kısa süreli kaçmak: Kıtasından veya görev yerinden yedi günü aşmayacak ve bu süre içinde kendiliğinden gelecek şekilde kaçmak veya mesaiye gitmemektir.
3. İzin süresini geçirmek: İzin, istirahat veya hava değişimi süresini yasal veya kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın altı günü aşmayacak ve bu süre içinde kendiliğinden gelecek şekilde geçirmektir.
4. Hizmete mahsus eşyaya zarar vermek: Harp malzemesini veya hizmete tahsis edilmiş bir askeri eşyayı; kasıt, ihmal veya tedbirsizlik sonucu kaybetmek veya hasara uğramasına sebebiyet vermektir.
5. Hediye istemek veya borç almak: Maiyetinden veya astlarından hediye istemek veya her ne şekilde olursa olsun borç almaktır.
6. Maiyetinin disiplinsizliği hakkında soruşturma yapmamak: Maiyeti tarafından işlenen bir disiplinsizliği öğrenmesine rağmen ceza vermeme takdir yetkisinin bulunduğu hâller dışında kasten disiplin soruşturması yapmayarak disiplinsizliği örtbas etmektir.
7. Asta kötü muamele yapmak: Astına, askeri usul ve kurallar dışında kötü davranmak, eziyet amacıyla hizmetini lüzumsuz yere güçleştirmek veya başkaları tarafından kötü muamelede bulunulmasına müsamaha göstermektir.
8. Nöbet talimatına aykırı hareket etmek: Maddi bir zarar doğmasına sebebiyet vermeyecek şekilde, ilgili mevzuat kapsamındaki nöbet görevlerini yaparken, nöbet yerini terk etmek veya belirlenmiş ve tebliğ edilmiş olan nöbet talimatındaki kurallara aykırı hareket etmektir.
9. Hoşnutsuzluk yaratmak: Çalıştığı mesai ortamında söz veya fiilleri ile hizmetin yerine getirilmesini olumsuz yönde etkilemektir.
10. Tahrik: Asker kişileri, amirlerine veya üstlerine karşı itaatsizliğe, saygısızlığa, mukavemet göstermeye veya müessir fiil işlemeye tahrik veya teşvik etmektir.
11. Sarhoşluk: Tıbbi raporla ispatlanmak veya gizlenemeyecek derecede olmak şartıyla, göreve sarhoş gelmek veya görevdeyken alkollü içki içmektir.
12. Kumar oynamak: Askeri mahâl içinde kumar oynamaktır.
13. Yasak edilen malzemeyi bulundurmak: Kıta, karargâh ve kurumlarda ya da görev esnasında bulundurulması veya kullanılması emirle yasak edilen cep telefonu, bilgisayar, radyo, teyp, fotoğraf makinesi gibi görüntü, ses ve benzeri verileri ve bilgileri kaydeden, depolayan veya ileten her türlü cihaz ve aletler ile aksamlarını bulundurmak veya kullanmaktır.
14. İzinsiz üyelik: Meslek kuruluşları, dernek ve vakıf üyelikleri ile spor kulüplerinin faal üyeliklerine izin almaksızın girmektir.
15. Disiplin cezasının yerine getirilmesine karşı gelmek: Yetkili kişi veya organlar tarafından verilen disiplin cezalarının, idari yaptırımların veya disiplinsizlik nedeniyle verilen görev ve sorumlulukların gereğinin yerine getirilmesine karşı çıkmak ve bu kapsamda yapılması zorunlu olan görev ve yükümlülükleri tam olarak yerine getirmemektir.
16. Kavga etmek: Meşru savunmaya ilişkin şartlar saklı kalmak kaydıyla, askeri mahâl içerisinde, fiilen birisine vurmaktır.

e) Askeri Disiplin Kanunu – Oda Hapsi Disiplin Cezası

Oda hapsi cezası, askeri personel için belirlenen disiplin yaptırımlarından biridir ve bu cezanın uygulanması, özel olarak tahsis edilmiş bir hapis odasında gerçekleşir. Oda hapsi cezası, askeri personelin disiplinsizlik nedeniyle cezalandırılmasını amaçlayan bir yaptırımdır ve ciddi bir disiplin ihlali durumunda uygulanır. Bu disiplin cezası, özellikle seferberlik ve savaş gibi olağanüstü durumlar söz konusu olduğunda, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yüksek disiplin standartlarını korumak amacıyla kullanılmaktadır.

Seferberlik veya savaş hâllerinde, askeri personel tarafından işlenen disiplinsizlikler, Kanun’daki çeşitli ihlallere göre oda hapsi cezasıyla karşılanabilir. Bu disiplin cezası, yalnızca belirli durumlar için geçerli olmakla birlikte, disiplin kurulları tarafından verilir ve cezanın süresi on günden otuz güne kadar değişebilir. Bu ceza, personelin görevine olan bağlılığını ve disiplinini sağlamaya yönelik ciddi bir önlem olarak uygulanır. Oda hapsi, personelin sosyal ve psikolojik açıdan da bir tür izolasyon yaşamasına neden olan bir cezadır, dolayısıyla personelin gelecekteki tutumlarının iyileştirilmesi beklenir.

Barış zamanında ise oda hapsi cezasının uygulanması daha sınırlıdır ve yalnızca Türk karasuları dışında görevde bulunan personel için geçerli olur. Bu durumda, oda hapsi cezası yalnızca bu bölgelerde bulundukları süre zarfında işledikleri disiplinsizlikler için uygulanabilir. Özellikle, personelin görev yerini terk etmeme cezasını gerektiren disiplinsizlik fiilleri söz konusu olduğunda, oda hapsi cezası devreye girer. Bu tür durumlar, askeri personelin görevine saygılı ve sorumluluk bilinciyle yaklaşmasını sağlamak amacıyla uygulanır. Oda hapsi, askeri disiplini ihlal eden personelin, görev yerinde kalmasını sağlayarak cezalandırmayı amaçlar ve bu şekilde, askeri hizmetin düzeni ve disiplini korunmuş olur.

f) Askeri Disiplin Kanunu – Silahlı Kuvvetlerden Ayırma Disiplin Cezası

Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası, askeri personelin tabi olduğu mevzuat hükümleri çerçevesinde, Türk Silahlı Kuvvetleri ile olan hizmet ilişkisinin sona erdirilmesi veya durumuna bağlı olarak, eğer personel sözleşmeli ise sözleşmesinin feshedilmesi anlamına gelir. Bu ceza, askeri disiplinin ciddi şekilde ihlal edilmesi ve personelin askeri kurallara, yasalara veya görev sorumluluklarına uymaması durumunda uygulanır. Silahlı Kuvvetlerden ayırma, bir personelin askeri hizmetle ilişkisini tamamen kesen, son derece ağır ve kesin bir yaptırımdır.

Bu cezanın uygulanmasının ardından, ilgili personel seferberlik ve savaş durumları dışında, herhangi bir şekilde Türk Silahlı Kuvvetleri’nde görev alması mümkün değildir. Seferberlik veya savaş hâlleri dışında, söz konusu personelin askeri görevde bulunması yasaklanır ve bu yasağın uygulanması kesin ve bağlayıcıdır. Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası alan bir kişi, askeri kariyerine devam edemez ve Silahlı Kuvvetlerin bünyesinde hiçbir görev üstlenemez. Bu durum, aynı zamanda kişinin gelecekte askeri alandaki herhangi bir görevde yer alabilmesi için de engel teşkil eder.

Bu cezanın amacı, askeri disiplini, düzeni ve etik kuralları ihlal eden personeli, askeri kurumdan tamamen uzaklaştırarak, disiplinsizlik ve görev ihlalleri ile mücadele etmektir. Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası, sadece personelin görevdeki başarısızlıkları veya disiplinsizlikleri için değil, aynı zamanda güvenlik açısından da kritik olabilecek durumlarda, personelin kurumdan çıkarılmasını sağlamak için bir önlem olarak kullanılır. Bu ceza, askeri hizmetin en yüksek standartlarda ve disiplinde yürütülmesi gerektiği ilkesini savunur ve bu doğrultuda hareket etmeyen personelin Silahlı Kuvvetlerden uzaklaştırılmasını temin eder.

Silahlı kuvvetlerden ayırma cezasını gerektiren disiplinsizlik fiil ve hâlleri şunlardır:

1. Aşırı borçlanmak ve borçlarını ödeyememek: Nafaka, trafik kazası, doğal afet, personelin öngöremeyeceği şekilde ülke genelinde yaşanan olağanüstü ekonomik dalgalanmalar, ani devalüasyonlar, sağlık ve tedavi giderleri ile kefillik ve benzeri zorunluluk hâlleri hariç olmak üzere, aşırı derecede borçlanmaya düşkün olmak ve bu borçlarını ödememeyi alışkanlık hâline getirmektir.
2. Ahlaki zayıflık: Görevine, sosyal ve aile yaşantısına zarar verecek derecede menfaatine, içkiye, kumara düşkün olmak veya Türk Silahlı Kuvvetlerinin itibarını sarsacak şekilde yüz kızartıcı, utanç verici veya toplumun genel ahlak yapısına aykırı fiillerde bulunmaktır.
3. Hizmete engel davranışlarda bulunmak: Devletin ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin itibarına zarar verecek nitelikte tutum ve davranışlarda veya ağır suç veya disiplinsizlik teşkil eden fiillerde bulunmaktır.
4. Gizli bilgileri açıklamak: Yetkisi olmadığı hâlde, devletin güvenliği ile iç ve dış siyasi yararlarına ilişkin elde ettiği gizli bilgileri yetkisiz kişi ve kuruluşlara vermek, ulaştırmak veya açıklamaktır.
5. İdeolojik veya siyasi amaçlı faaliyetlere karışmak: Siyasi partilere girmek, ideolojik veya siyasi faaliyetlere karışmak, ideolojik veya siyasi amaçlarla disiplini bozucu tavır ve davranışlarda bulunmaktır.
6. Uzun süreli firar etmek: Geçerli bir mazereti olmaksızın kesintisiz olarak bir yıldan fazla süre ile izin süresini geçirmek veya firar hâlinde bulunmaktır.
7. Disiplinsizliği alışkanlık hâline getirmek: Disiplini bozucu tavır ve davranışlarda bulunmayı alışkanlık hâline getirmek veya aldığı disiplin cezalarına rağmen ıslah olmamaktır.
8. İffetsiz bir kimse ile evlenmek veya böyle bir kimse ile yaşamak: İffetsizliği anlaşılmış olan bir kimse ile bilerek evlenen veya evlilik bağını devam ettirmekte veya böyle bir kimseyi yanında bulundurmakta veya karı koca gibi herhangi bir kimse ile nikahsız olarak devamlı surette yaşamakta ısrar etmektir.
9. Gayri tabii mukarenette bulunmak: Bir kimseyle gayri tabii mukarenette bulunmak yahut bu fiili kendisine rızasıyla yaptırmaktır.

Bazı disiplinsizlik hâllerinin alışkanlık hâline getirilmesi halinde sözleşmeli subay ve astsubaylar hariç subaylar, astsubaylar ve uzman jandarmalar hakkında silahlı kuvvetlerden ayırma cezası verilir. Kanun’un 21. maddesine göre ayırma cezası verilecek hâller:

1. En son alınan disiplin cezasının kesinleştiği tarihten geriye doğru son bir yıl içinde on sekiz disiplin cezası puanı veya en az iki farklı disiplin amirinden toplam on iki defa veya daha fazla disiplin cezası almak.
2. En son alınan disiplin cezasının kesinleştiği tarihten geriye doğru son beş yıl içinde otuz beş disiplin cezası puanı veya en az iki farklı disiplin amirinden toplam yirmi beş defa veya daha fazla disiplin cezası almak.

Askeri Öğrenciler Hakkında Verilebilecek Disiplin Cezaları

Kanun’un 22. maddesine göre, askeri öğrenciler hakkında uygulanabilecek disiplin cezaları, öğrencilerin askeri eğitim ve öğretim sürecinde gösterdikleri tutum ve davranışlara bağlı olarak belirlenen yaptırımlardır. Bu cezalar, öğrencilerin disiplinsizliklerini ve askeri kurallara uymamalarını düzenlemek, onları disiplinli bir şekilde eğitim sürecini sürdürmeye teşvik etmek amacıyla uygulanır. Kanun, nizam ve emirlerle belirlenen görev ve sorumlulukları yerine getirmeyen, uyulması gereken kurallara riayet etmeyen veya yasaklanan fiillerde bulunan askeri öğrenciler hakkında, duruma ve ihlalin ciddiyetine göre belirli disiplin cezalarının verilmesini öngörmektedir. Bu cezalar şunlardır:

Kınama Cezası: Kınama cezası, askeri öğrencinin disiplinsizlik teşkil eden bir davranışta bulunduğunun somut bir şekilde tespit edilmesi ve bu durumun yazılı olarak kendisine bildirilmesidir. Kınama, bir uyarı niteliği taşır ancak aynı zamanda öğrencinin yaptığı fiilin ciddi olduğunu ve bu tür davranışların bir daha tekrarlanmaması gerektiğini ifade eden bir yaptırım türüdür. Bu ceza, öğrencinin askeri disipline ve kurallara uymama konusundaki sorumsuzluklarını düzeltmeye yönelik olarak uygulanır. Öğrenci, kınama cezası ile disiplinsizlik davranışlarının sonuçlarını somut bir şekilde gözlemleyerek, gelecekteki tutumlarını gözden geçirme fırsatına sahip olur. Kınama, genellikle daha hafif disiplinsizlik ihlallerinde uygulanan bir cezadır, ancak yine de öğrencinin eğitim sürecindeki sorumluluklarına uygun şekilde hareket etmesi beklenir.

İzinsizlik Cezası: İzinsizlik cezası, askeri öğrencinin hafta sonu tatilinden faydalandırılmaması anlamına gelir. Bu ceza, öğrencinin kurallara veya verilen görevlere uymaması durumunda uygulanan bir yaptırımdır. İzinsizlik cezası, öğrencinin sosyal yaşamını kısıtlayarak, disiplinin güçlendirilmesi ve öğrencinin sorumluluklarını yerine getirmesi için bir fırsat oluşturur. Özellikle eğitim sürecinde öğrencilere verilen tatil ve izin hakları, disiplinsizlik nedeniyle sınırlanabilir. Bu ceza, öğrencinin hizmetle ilgili yükümlülüklerini yerine getirmediği veya kurallara uymadığı durumlarda uygulanır. Ayrıca, bu cezanın uygulanması, öğrencinin disiplinli bir şekilde eğitim sürecini sürdürmesi gerektiğini hatırlatmak amacıyla verilen bir uyarı işlevi görür.

Kanun, nizam ve emirlerle belirlenen görevlerin yerine getirilmemesi, kurallara uyulmaması veya yasaklanan fiillerin gerçekleştirilmesi durumunda, askeri öğrencilere bu disiplin cezaları verilebilir. Cezanın türü, öğrencinin gerçekleştirdiği fiilin niteliğine göre değişebilir ve her bir ceza, öğrencinin askeri eğitimdeki sorumluluklarını yerine getirmesine yönelik olarak uygulanır. Bu cezalar, öğrencilere disiplinli bir asker olmanın, kurallara uymanın ve görevlerine sadık kalmanın önemini öğretmeyi amaçlar.

Erbaş ve Erler Hakkında Verilebilecek Disiplin Cezaları

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin disiplin yönetmeliği, personelin görevlerini en iyi şekilde yerine getirmelerini sağlamak amacıyla çeşitli disiplin cezalarını öngörmektedir. Kanun’un 25. maddesinde, erbaş ve erler için öngörülen disiplin cezaları şu şekilde sıralanmıştır: İzinsizlik, ilave hizmet yükleme, oda hapsi ve hizmetten men cezaları. Bu cezalar, askeri personelin disiplini ihlal etmeleri durumunda uygulanır ve her bir cezanın belirli kurallara ve prosedürlere dayandığı bir sistemle yürütülür.

Kanun’un 25/2. maddesine göre; izinsizlik, ilave hizmet yükleme ve oda hapsi cezaları disiplin amirleri tarafından verilirken, hizmetten men cezası ise disiplin kurulları tarafından uygulanmaktadır. Bu durum, disiplin cezalarının şiddetinin ve niteliğinin belirli bir hiyerarşi ile düzenlendiğini göstermektedir.

a) İzinsizlik Disiplin Cezası

İzinsizlik cezası, erbaş ve erlerin hafta sonu tatilinden faydalandırılmamalarını içeren bir yaptırımdır. Bu ceza, personelin disiplinsiz davranışları sonucu uygulanır ve tatil günlerinde dinlenme haklarının ellerinden alınması ile sonuçlanır. İzinsizlik cezasını gerektiren fiil ve hâller, uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam cezasını gerektiren disiplinsizlik hâlleriyle nitelik ve ağırlık açısından benzer eylemleri kapsar. Yani, herhangi bir erbaş veya er, disiplinsizlik nedeniyle cezalandırıldığında, bu ceza, personelin gelecekteki davranışlarına dair bir uyarı işlevi görür. İzinsizlik cezası, erbaş ve erlerin eğitimi ve gelişimi üzerinde olumsuz bir etki yaratmamak amacıyla daha hafif ve önleyici bir tedbir olarak kullanılır.

b) İlave Hizmet Yükleme Disiplin Cezası

İlave hizmet yükleme cezası, erbaş ve erlerin mesai süreleri dışında, özellikle mesai bitiminden sonra veya hafta sonu tatil günlerinde ek görevler üstlenmelerini öngören bir disiplin cezasıdır. Bu ceza, personelin disiplinsiz davranışlarını ıslah etme amacı güder ve kişiyi, görevlerine daha sıkı bağlı hale getirmeyi hedefler. Erbaş ve erler, ilave hizmet yükleme cezası kapsamında nöbet tutabilir veya askeri hizmetlerin başka alanlarında görevlendirilebilirler. Cezanın süresi, günde sekiz saati geçmeyecek şekilde belirlenir ve personelin günün kalan kısmında yapacağı diğer askeri görevler de dikkate alınarak düzenlenir. İlave hizmet yükleme cezasını gerektiren fiiller, uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam cezasını gerektiren disiplin ihlalleriyle benzer nitelikteki davranışlar ve eylemlerle örtüşmektedir.

Bu ceza, disiplinsiz davranış gösteren personelin daha fazla sorumluluk üstlenmesini ve kendi davranışlarını düzeltmesini sağlamayı amaçlar. Disiplin amirleri, ilave hizmet yükleme cezasını verirken, erbaş ve erlerin hizmet geçmişini, daha önceki disiplin durumlarını göz önünde bulundurarak karar verir. Eğer personel olumlu bir geçmişe sahipse, disiplin cezası verilmek yerine, sadece uyarı yapılabilir.

c) Oda Hapsi Disiplin Cezası

Oda hapsi cezası, disiplinsiz davranışlar sonucu askeri personelin belirli bir süre için tahsis edilen hapis odasında izole edilmesidir. Bu ceza, personelin sosyal ve psikolojik olarak izole edilmesini ve davranışlarının düzeltilmesini sağlamayı hedefler. Oda hapsi cezası, seferberlik ve savaş hâlleri gibi olağanüstü durumlar dışında, disiplinsizlik gösteren personel için uygulanır. Seferberlik veya savaş hâllerinde, bu ceza, Kanun’da belirtilen tüm disiplinsizlik fiillerine uygulanabilir ve süresi on günden otuz güne kadar değişebilir. Ancak barış zamanında, oda hapsi cezası yalnızca Türk karasuları dışında görev yapan personel için geçerlidir. Bu durumda, oda hapsi cezası yalnızca, personelin görev yerini terk etmeme cezasını gerektiren davranışlar nedeniyle uygulanır. Böylece, disiplinsizlik gösteren personelin, görev yaptığı yerin sınırları içinde disiplin kurallarına uyması sağlanır.

ç) Hizmetten Men Disiplin Cezası

Hizmetten men cezası, disiplinsiz davranışları sonucunda erbaş ve erlerin günlük askeri hizmetten geçici olarak uzaklaştırılmalarını içeren bir ceza türüdür. Bu ceza, disiplin kurulları tarafından verilen bir karar olup, personelin günlük hizmetlerinden tamamen men edilmesi sağlanır. Hizmetten men cezası, erbaş ve erlerin disiplinsizliklerini düzeltmeleri amacıyla bir süreliğine görevlerinden uzaklaştırılmasını öngörür. Cezanın süresi, yedi günden az olmamak üzere, on beş güne kadar verilebilir. Bu ceza, erbaş ve erlerin, görevlerini yerine getirirken ortaya koydukları disiplinsizliklerini düzeltmeleri için bir fırsat sağlar.

Hizmetten men cezası, genellikle aylıktan kesme veya hizmet yerini terk etmeme cezasını gerektiren daha ciddi disiplinsizlik hâllerinde uygulanır. Bu ceza, personelin davranışlarını düzeltmesi için bir fırsat sunar ve aynı zamanda Silahlı Kuvvetler bünyesinde düzenin ve disiplinin korunmasına yardımcı olur. Hizmetten men cezası, disiplin kurullarının verdiği kararlara dayanarak, personelin iyileştirilmesi ve disiplinsizlik gösteren davranışlarının sonlandırılması adına etkili bir çözüm sunar.

Sonuç olarak, erbaş ve erler hakkında verilen disiplin cezaları, askeri düzenin ve disiplinin korunması, görevlerini en iyi şekilde yerine getiren bir askeri personel yapısının oluşturulması için kritik öneme sahiptir. Her bir ceza türü, personelin davranışlarını düzeltmeye yönelik bir tedbir olarak uygulanır ve personelin genel olarak askeri disiplin kurallarına daha sıkı şekilde bağlı kalmasını sağlar.

VI. Askeri Disiplin Ceza Verme Görev Ve Yetkisi

skeri disiplin, askeri teşkilatın düzenini sağlamak ve görevlerin etkin bir şekilde yerine getirilmesini temin etmek amacıyla oldukça önemli bir konudur. Disiplinsizlik yaptığı belirlenen personele, ilgili Kanun’daki düzenlemelere göre, disiplin amiri tarafından uygun bir ceza verilir. Bu cezaların belirlenmesinde, öncelikle disiplin amirinin sahip olduğu yetkiler ve görevler devreye girer. Kanun’un 8. maddesine göre, disiplin amiri olabilmek için bazı belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu şartlar arasında, amir konumunda olmak, disiplin cezası verilecek personelden rütbe veya kıdemce büyük olmak, ve özellikle subay, astsubay, uzman jandarma ya da uzman erbaş gibi personel statüsündeki bireyler için sicil verme yetkisine sahip olmak gibi hükümler bulunmaktadır.

Disiplin amirinin, maiyetindeki bir kişinin disiplinsiz bir fiil veya tutum sergilediğini öğrenmesi durumunda, olayın araştırılması gerektiğine karar verir. Bu noktada disiplin amiri, yazılı bir soruşturmacı görevlendirebilir veya doğrudan kendisi disiplin soruşturmasını yürütebilir. Ancak, bazı belirli istisnalar dışında, disiplin cezası verme yetkisi yalnızca doğrudan disiplin amirine ait değildir. Bazen, daha üst düzey disiplin amirleri de söz konusu disiplinsizlik üzerine soruşturma başlatabilir ve ceza verebilir. Bu durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Disiplinsizlik, daha ağır bir disiplin cezası verilmesini gerektiriyorsa ve bu durum disiplin amirine iletilmişse ya da disiplin amiri böyle bir ceza verilmesini gerekli görmüşse,
• Disiplinsizlik, disiplin amirinin bizzat şahit olduğu bir olay ise,
• Disiplinsizlik, askerî teşkilatın resmî saygınlığını ya da disiplin amirinin makamını doğrudan hedef alıyorsa,
• Disiplinsizlik, birden fazla kişi tarafından, özellikle farklı kıta, karargâh ve kurumlar arasında işlenmişse.

Ayrıca, bir disiplinsizlik olayı, Kanun gereği cezalandırılması zorunlu olan bir durumsa ve daha önceki disiplin amirleri tarafından göz ardı edilmişse, üst disiplin amiri tarafından da disiplin soruşturması başlatılabilir. Üst disiplin amirinin bu yetkisini kullanmaması durumunda, disiplin cezası verme yetkisi, alt seviyedeki disiplin amirine devredilir.

Disiplin amirleri, maiyetindeki personelin hatalarını göstermek, onları eleştirmek veya sözlü ve yazılı uyarılarda bulunmak gibi işlemleri gerçekleştirebilir, ancak bunlar disiplin cezası olarak değerlendirilemez. Disiplin cezası yalnızca, Kanun’da belirtilen ve disiplinle ilgili olarak ciddi bir ihlal teşkil eden durumlarda uygulanır.

Bunun yanı sıra, disiplin amirlerinin yetkileri sadece kendi seviyelerinde değil, aynı zamanda disiplin kurullarına da verilmiştir. Kanun’un 36. maddesine göre, disiplin amirleri tarafından sevk edilen personel hakkında yapılacak tahkikatlar, disiplin kurulunun yetkisine girmektedir. Bu durumda, subay, astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erlerin hizmet yerini terk etmeme gibi disiplinsizlikler için disiplin kurulu tahkikatı yapma yetkisine sahiptir. Ayrıca, seferberlik ve savaş gibi olağanüstü hâllerde işlenen disiplin suçlarına ilişkin kararlar, yine disiplin kurullarının sorumluluğundadır ve bu tür durumlar için ceza olarak oda hapsi verilmesi mümkündür.

VII. Askeri Disiplin Ve Savunma Hakkı

Kanun’a göre, disiplin amirleri veya disiplin kurulları tarafından disiplin cezası verilmeden önce, ilgilisine savunma hakkı tanınmak zorundadır. Bu düzenleme, askeri personelin kendi lehine olan delilleri sunabilmesi, suçlamalara karşı itirazda bulunabilmesi ve savunmasını yapabilmesi için bir fırsat sunar. 6413 sayılı Kanun’un 13. maddesi, askeri personelin disiplin cezası alacağı durumlarda savunma hakkını belirli şartlar altında düzenler.

Maddeye göre, disiplin cezası verilmeden önce, savunma alınması gereklidir. Ancak, Kanun’da belirtilen bazı istisnalar dışında disiplin amirleri veya disiplin kurulları, savunma almadan ceza veremezler. İstinad edilen suçlamalar, ilgili personele yazılı olarak bildirilir. Bu bildirim sonrasında, askeri personele savunma yapabilmesi için belirli bir süre tanınır.

Savunma hakkının etkin bir şekilde kullanılabilmesi için belirli bir süre tanınması gerekir. 6413 sayılı Kanun’un 13. maddesine göre, disiplin amiri veya disiplin kurulu, askeri personele savunma için bir süre verir. Bu süre, üç iş gününden az ve on iş gününden fazla olmamak üzere belirlenir. Bu düzenleme, askeri personele makul bir süre tanınarak savunma yapabilmesi için gerekli ortamı oluşturur. Savunma süresi, suçlamaların ciddiyetine ve soruşturmanın gerektirdiği durumlara göre değişkenlik gösterebilir. Ancak, bu sürelerin belirli sınırlar içinde tutulması, savunma hakkının kullanılabilirliğini sağlar.

Önemli bir husus ise, savunma süresine uyulmaması durumudur. Eğer askerî personel, kendisine verilen sürede savunma yapmazsa, bu durumda savunma hakkından vazgeçmiş sayılır. Bu durum, askerî disiplinin etkin bir şekilde işlemesi için belirli kuralların yerine getirilmesini sağlamaktadır. Savunma süresi sona erdiğinde, ilgili personel savunma yapmamış sayılır ve ceza verme süreci devam eder.

Ayrıca, disiplin cezalarının uygulanmasındaki şeffaflık ve denetim eksiklikleri de eleştirilen bir diğer noktadır. Disiplin cezalarının, askerlerin sosyal ilişkilerine olumsuz etkiler yaratmaması için dikkatli bir şekilde uygulanması gerektiği konusunda görüşler bulunmaktadır.

VIII. Askeri Disiplin Suçlarında Zamanaşımı

6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu, disiplin cezalarının verilmesi sürecini düzenlerken, bu cezaların belirli bir süre içinde verilmesini şart koşarak, disiplinin adil ve hukuka uygun bir şekilde uygulanmasını hedefler. Bu bağlamda, disiplin cezalarına ilişkin olarak belirli süreler ve zamanaşımı kuralları getirilmiştir. Kanunun 39. maddesi, disiplin cezası verilmesi için geçerli olan zamanaşımı sürelerini ve bu süreler içinde yapılması gereken işlemleri ayrıntılı bir şekilde düzenler.

Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 39. maddesi, disiplin amirleri tarafından verilecek disiplin cezaları ile ilgili önemli zamanaşımı düzenlemeleri getirir. Bu düzenlemeler, disiplinsizlik fiilinin öğrenildiği tarihten itibaren, cezaların ne zaman verilebileceğini ve hangi durumlarda zamanaşımının devreye gireceğini belirler. Kanun’un 39. maddesinde belirtilen esaslara göre, disiplin cezası verilmesi için belirli bir süre sınırı bulunmaktadır. Bu sınırlar, hem disiplin amirlerinin, hem de disiplin kurullarının cezalandırma sürecinde ne kadar süreye sahip olduklarını netleştirir.

1. Disiplin Amirinin Öğrenme Süresi: Disiplin amirinin, maiyetindeki bir askeri personelin disiplinsizlik yaptığına dair bilgi edinmesinin ardından, bu duruma ilişkin disiplin cezası verme yetkisi için bir süre sınırı belirlenmiştir. Disiplin amirinin, disiplinsizlik fiilini öğrenmesinden itibaren bir ay içinde disiplin cezası vermesi gerekmektedir. Bu süre, disiplin amirinin olayı öğrendiği tarihten itibaren başlar. Eğer bir ay içinde disiplin cezası verilmezse, ceza verilmesi mümkün olmaz. Ancak, bu süre, daha önce belirtilen istisnalarla uzatılabilir.
2. Fiil ve Hâlin İşlendiği Tarihten Sonra Geçen Süre: Disiplin cezası verilmesini gerektiren fiil veya hâlin işlendiği tarihten itibaren, iki yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez. Bu süre, disiplinsizlik suçunun işlendiği günden itibaren başlar ve iki yıl sonunda ceza verilmesi artık mümkün hale gelmez. Bu, askeri personelin uzun süreli disiplinsizlik durumlarıyla karşılaşmasının önüne geçmek amacıyla getirilmiş bir düzenlemedir.
3. İnceleme ve Araştırma Süresi: Eğer disiplinsizlik fiili, bir inceleme veya araştırma yapılmasını gerektiriyorsa, disiplin amirinin bu inceleme ve araştırmaya başlaması için tanınan süre bir aydır. İnceleme ve araştırma başlatılmadığı takdirde disiplin cezası verilmesi mümkün değildir. Ancak, inceleme ve araştırma süreci bir ay içinde başlasa bile, bu süreç tamamlanana kadar altı ay geçmemelidir. Bu süre zarfında, inceleme ve araştırma yapılan süre, bir aylık süreye dâhil edilmez. Bu durumda, disiplin cezası verilmesi için toplam süre altı aydan uzun olmamalıdır.

Disiplin kurulları tarafından yapılacak tahkikatlarda, ceza verilmesi için belirli bir zamanaşımı süresi uygulanmaktadır. Disiplin amirinin, disiplinsizlik fiilini öğrendiği tarihten itibaren altı ay içinde disiplin kuruluna sevk edilen dosya, iki yıl içinde sonuçlandırılmalıdır. Yani, bir disiplinsizlik durumu tespit edildikten sonra, disiplin amirinin dosyayı disiplin kuruluna sevk etmesi ve sonuçlandırılması süreci, bu iki yıllık süre zarfında tamamlanmalıdır. Eğer iki yıl sonunda herhangi bir sonuç alınmazsa, ceza verilmesi mümkün olmaz.

Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası gerektiren durumlar için daha uzun bir zamanaşımı süresi uygulanır. Disiplin amirinin tespit ettiği tarihten itibaren bir yıl ve fiil veya hâlin meydana geldiği tarihten itibaren beş yıl geçtikten sonra, yüksek disiplin kurulu tarafından Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası verilmesi mümkün değildir. Bu sürelere uyulmadığı takdirde, disiplin cezası verilmesi imkânsız hale gelir. Bu tür cezalar için belirlenen süre, askeri personelin suçlarının belirli bir zaman diliminden sonra eskiye dönük cezalandırılmasının önüne geçilmesini amaçlamaktadır.

IX. Askeri Disiplin Kapsamında İtiraz ve Dava Yolu

Türk Silahlı Kuvvetleri’nde disiplin cezası, askerî personelin uyması gereken kurallar ve düzeni sağlamak için önemlidir. Ancak, disiplin cezalarının adil ve hukuka uygun bir şekilde uygulanabilmesi için belirli yargı yolları ve itiraz mekanizmaları bulunmaktadır. Bu mekanizmalar, askeri personelin haklarını koruma amacı gütmekte olup, her bir cezaya karşı itiraz ve iptal davası açma hakları tanınmaktadır. Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu, askeri disiplin cezalarına karşı başvurulabilecek itiraz yolları ve yargı yollarına dair oldukça ayrıntılı düzenlemeler içermektedir.

1. İtiraz Yolu

Disiplin amirleri ve disiplin kurulları tarafından verilen tüm disiplin cezalarına karşı, ilgili kişilere itiraz etme hakkı tanınmıştır. Bu, askeri personelin hukuki haklarını koruma noktasında önemli bir adımdır. Disiplin cezalarına karşı itiraz edilmeden önce, öncelikle itirazın hangi mercilere yapılacağı belirlenmiştir. Bu itiraz yolları, disiplin cezalarının adil bir şekilde gözden geçirilmesini ve gerektiğinde hukuki yanlışlıkların düzeltilmesini sağlamaktadır.

1. Disiplin Amirine Karşı İtiraz Süreci
   Disiplin amirleri tarafından verilen disiplin cezalarına karşı, cezanın tebliğinden itibaren üç iş günü içinde bir üst disiplin amirine itiraz edilebilir. Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşir. İtiraz halinde, üst disiplin amiri beş iş günü içinde karara bağlar. Eğer itiraz haklı bulunursa, üst disiplin amiri cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilir. Aksi takdirde itiraz reddedilir. İtirazın kabulü veya reddi kararı, ilgili kişiye tebliğ edilerek kesinleşir.
2. Disiplin Kuruluna Karşı İtiraz Süreci
   Disiplin kurulları tarafından verilen disiplin cezalarına karşı ise, cezanın tebliğinden itibaren beş iş günü içinde, ilgili kişi ya da disiplin kurulu bulunan askeri kurumun amiri tarafından bir üst komutanlığın disiplin kuruluna itiraz edilebilir. Süresinde itiraz edilmemesi halinde ceza kesinleşir. İtiraz üzerine üst komutanlık disiplin subayı, beş iş günü içinde gerekli incelemeyi yaparak dosyayı disiplin kuruluna sevk eder. Disiplin kurulu, en geç on iş günü içinde dosyayı inceleyerek karar verir. Gerekirse, yeni bir tahkikat yapılabilir. Eğer disiplin kurulu itirazı yerinde görürse, yeni kararı kendisi verebilir; aksi takdirde itiraz reddedilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir.

2. Askeri Disiplin Cezalarına Karşı Dava Yolu

Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 43. maddesine göre, belirli disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir. Ancak, bazı cezalar için iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Örneğin, askeri öğrenciler ve erbaş/erler hakkında verilen disiplin cezaları ve subay, astsubay, uzman erbaş ve sözleşmeli erbaş/erler hakkında verilen kınama cezaları iptal davasına konu olamaz. Ancak, bu cezalar dışındaki disiplin cezalarına karşı itiraz yolu işletilebileceği gibi, idare mahkemelerinde iptal davası açılması da mümkündür.

Seferberlik ve savaş zamanlarında ise, yalnızca yüksek disiplin kurulları tarafından verilen Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası dışında kalan disiplin cezaları yargı denetimi dışında kalır ve bu cezalar için iptal davası açılamaz.

Anayasa Mahkemesi, 6413 sayılı Disiplin Kanunu’nun 43. maddesinde yer alan uyarma ve kısmi süreli hizmete devam cezalarına karşı itiraz hakkının bulunmaması ve idari dava açılamaması hususunu iptal etmiştir. Bu kararla, Anayasa Mahkemesi, bu tür cezaların da yargı denetimine tabi olması gerektiğine karar vermiştir. Böylece, daha önce yargı denetimi dışında tutulan bu cezalar için de iptal davaları açılabilecektir.

İptal Davası Açma Süresi ve Usul

Kanun’un 43/2. maddesine göre, disiplin cezalarının kesinleşmesinden sonra, itiraz üzerine veya itiraz edilmeden kesinleşen cezalar için iptal davası açılma süresi, cezanın kesinleşmesi ve ilgilisine tebliğinden itibaren başlar. İptal davası, 60 gün içinde açılmalıdır. İdari Yargılama Usulü Kanunu’na (İYUK) göre, disiplin cezası kararının kesinleşmesinin ardından, 60 gün içinde idare mahkemelerine başvurularak iptal davası açılabilir.

Yürütmeyi Durdurma

Disiplin cezalarına karşı iptal davası açılması, cezaların uygulanmasını durdurmaz. Yani, disiplin amirleri veya disiplin kurulları tarafından verilen disiplin cezaları, dava sürecine rağmen uygulanmaya devam eder. Ancak, İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 27. maddesi gereğince, idari işlemin uygulanması sonucunda telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve işlemin açıkça hukuka aykırı olması durumunda, idari yargı, yürütmenin durdurulmasına karar verebilir. Bu durumda, iptal davası açılmış olsa dahi, talep üzerine disiplin cezasının uygulanması durdurulabilir.

Yürütmenin durdurulmasına ilişkin verilen kararlar, idareye tebliğinden itibaren 30 gün içinde yerine getirilmek zorundadır. Bu karar, dava sürecinin doğru bir şekilde işlemesini sağlar ve askeri personelin mağduriyet yaşamasını engeller.

Askeri Disiplin Hukukunda Görevli ve Yetkili Mahkeme

İdari Yargılama Usulü Kanunu’na göre, idari işlemlerle ilgili iptal davalarında, idare mahkemeleri yetkilidir. Daha önce Askeri Yüksek İdare Mahkemesi görevli kılınmışken, 21 Temmuz 2017 tarihinde kabul edilen kanunla bu mahkeme kaldırılmıştır. Dolayısıyla, askeri disiplin cezalarına karşı açılacak iptal davalarında yetkili mahkeme, ilgili kişinin görev yaptığı yerdeki idare mahkemesidir.

Silahlı Kuvvetlerden Ayırma disiplin cezası ile ilgili açılacak iptal davalarında, yetkili idare mahkemesi, personelin son görev yaptığı yerin idare mahkemesidir. Bunun yanı sıra, subay, astsubay, uzman erbaş ve sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilen aylıktan kesme, hizmet yerini terk etmeme veya oda hapsi cezalarına karşı açılacak davalarda da yetkili mahkeme, personelin görevli olduğu yer idare mahkemesidir.

İptal Davası Açılamayacak Cezalar

Türk Silahlı Kuvvetleri’nde, askeri öğrenciler ile erbaş ve erlere verilen bazı disiplin cezaları, subay, astsubay, uzman erbaş ve sözleşmeli erbaş/erler hakkında verilen uyarma, kınama ve kısmi süreli hizmete devam cezaları gibi bazı cezalar, idari yargı yolu ile iptal edilemez. Bu cezalar hakkında itiraz yolu açıktır; ancak idari yargı nezdinde iptal davası açılamaz. Bu durumda, disiplin cezalarına karşı tek başvurulabilir yol, yetkili disiplin amirlerine veya disiplin kuruluna yapılan itirazlardır.

Sonuç

Türk Silahlı Kuvvetleri’nde disiplin cezaları, düzenin sağlanması için gerekli olan bir araçtır. Ancak, bu cezaların uygulanmasında hukukun üstünlüğü ilkesi gözetilmeli ve askeri personelin hakları korunmalıdır. Disiplin cezalarına karşı itiraz ve iptal davası açma hakkı, askerî personelin kendini savunabilmesi için önemli bir yoldur. Hem disiplin amirlerinin hem de disiplin kurullarının verdiği cezalar, belirli prosedürlere ve sürekliliğe göre denetlenebilir. Bu yargı yolları ve itiraz mekanizmaları, askeri personelin haklarının korunmasını ve adaletin sağlanmasını amaçlamaktadır.