Türkiýe geografik taýdan dünýäniň köp ýerinden göç eden adamlaryň geçiş nokady bolup durýar. Ol, Şerik Asya we Ýewropa arasynda möhüm geçiş ýoly bolup, göçmenler üçin uly ýerlere eýe bolýar. Türkmenistanly göçmenler hem bu göçmenleriň arasynda möhüm orny eýeleýärler. Türkmenistanlylar, Türkiýede işlemek, bilim almak ýa-da syýasy, ykdysady ýa-da şahsy sebäpler bilen geçici ýa-da hemişelik ýaşaýyş üçin ýerleşýärler. Emma, ygtyýarsyz ýollar bilen Türkiýä girmek ýa-da galma möhletini geçiren adamlar üçin sınırdışı etme amallary ýerlikli bolup biler.

Bu makalada Türkiýedäki sınırdışı etme amallary, Türkmenistanly göçmenleriň ýüzbe-ýüz bolýan hukuky we yuridik ýagdaýy we bu prosesiň üsti bilen görülýän amallaryň netijeleri hakda gürrüň berler.

II. Türkiýedeki Göçmenlik Düzgünnamalary

Türkiýe, göçmenlik hukuklary we düzgünleri boýunça birnäçe kanun we dolandyryşlary kabul eden we ýerine ýetirýän ýurtdur. Bu kanunlar, Türkiýede göçmenleriň ýuridik ýagdaýyny, hukuklaryny we borçlaryny düzgünleýär. Yabancılar we Uluslararası Koruma Kanunu (6458 No’ly Kanun), Türkiýedeki göçmenleriň iň möhüm kanunlarynyň biridir we göçmenleriň ýaşaýşyny düzgünleýän esasy kanundur.

Bu kanunda, göçmenleriň ýurda legal ýollar bilen girmeleri, wiza almak we ýaşaýyş rugsady almak zerurdyr. Şeýle-de bolsa, ygtyýarsyz girmeler ýa-da ýerleşýän möhleti geçenler üçin sınırdışı etme prosesi başlup biler. Türk Cezalary Kanuny we Göç İdaresi Ümumi Müdürlügi tarapyndan bu proseduralar amala aşýar.

III. Sınırdışı Etme Nedir?

Sınırdışı etme, bir ýurduň ýa-da regionyň göçmeniniň, ýagny başga bir ýurda ygtyýarsyz girmäge ýa-da ýaşamak möhletini geçirmäge ýol açan adamlara garşy kabul edilen çäre bolup, olary yzyna, iňlisçede “deportation” diýlip atlandyrylýar. Türkiýedeki sınırdışı etme amallary, Yabancılar we Uluslararası Koruma Kanunu çäginde düzgünleşdirilýär.

Bu çärelere Türkmenistanlylar ýaly göçmenler, şeýle-de, ýokardan görkezilen sebäpler bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar. Bu amal, qanunsyz işlemek, ilegal ýaşamak, suç işlemek ýa-da vatanlylyk ýagdaýynyň ýokdugy ýaly ýagdaýlarda durmuşa geçirilýär.

Sınırdışı etme, göçmenleriň ülke daşyna çykarylmagyny talap edýän hukuk dolandyryş prosedurasy bolup, bu işlem Göç İdaresi Ümumi Müdürlügi tarapyndan dolandyrylýar.

IV. Türkmen Göçmenleriniň Türkiýedeki Durumy

Türkmenistanly göçmenler, Türkiýede esasy taýdan ykdysady mümkinçilikler, okuw maksatlary ýa-da syýasy ýagdaýlar bilen gelýärler. Türkmenistanly göçmenleriň, Türkiýede belli bir wagt ýaşamak rugsady bilen galmagyna ýol berilýär. Şeýle-de bolsa, kanunsuz ýollar bilen girmeler ýa-da ýaşamak möhletini geçirenler üçin sınırdışı etme amallary ýerine ýetirilip bilner.

Türkiýedäki Türkmenistanly göçmenler, başga ýurtlardan gelenler bilen deňeşdirilende, köp halatlarda çagaly işçi hökmünde işleýärler ýa-da okuw maksatlary bilen ýaşýarlar. Şeýle-de bolsa, kanunçylykdan daşary hereket etmek ýa-da resmi bolmadyk işçilik sebäpli, olara sınırdışı etme hukugy berlip bilner.

V. Türkiýedeki Sınırdışı Etme Amallary

Türkiýedeki sınırdışı etme prosesi birnäçe tapgyrdan ybaratdyr:

  1. Tespit we Gözaltı: Ilkinji tapgyrda, Türkiýä ygtyýarsyz girmek ýa-da ýaşamak möhletini geçen göçmenler tassyklanýar. Bu tassyklama polis, jandarma ýa-da Göç İdaresi Ümumi Müdürlügi tarapyndan amala aşyrylyp bilner. Şeýlelik bilen, göçmenler gözaltyna alnyp, geri ugradyş merkezine ýerleşdirilip bilner.
  2. Geri Gönderme Merkezine Ýerleşdirmek: Sınırdışı etme prosesi başlananda, adamlar adatça geri ugradyş merkezi (GGM) ýerleşdirilýär. Bu merkezler, yurt içinde ýerleşýän ýabancylara geçici ýagdaýda hyzmat edilýän ýerlerdir. Bu merkezde, adamlara derman hyzmaty, hukuky kömek we psiko-sosial goldaw berilýär.
  3. Sınırdışı Etme Karary: Geri gönderme merkezinde saklanýan adama, sınırdışı edilmek karary bildirilýär. Bu karar, Göç İdaresi Ümumi Müdürlügi tarapyndan kabul edilýär. Bu karara garşy itiraza bolan adamlar, idari sowal ýola goýup, adalat üçin hüjüm edebilirler.
  4. Deportasyon Amaly: Sınırdışı etme karary kabul edilenden soň, adam deportasyon prosesi üçin belgilenen wagtda Türkiýeden çykarylýar. Bu ýagdaýda, adamlar sarpadan polisler bilen ýurtara çykarylýar. Türkmenistanly göçmenler, has takyk, belli awiakompaniýalar arkaly öz ýurtlaryna iberilýär.
  5. Sınırdışı Edilen Kişiniň Hukuklary: Türkiýedeki deportasyon proseslerinde, göçmenleriň hukuklary we insan hukuklary goralmaly we bu prosesiň hukuk bazasy Türkmenistanyň köçe we kanunlarynda berjaý edilmelidir. Şeýle-de, göçmenleriň ilmihaldan syýasy sığınma talep etmeginiň öňüni almak, bu ýagdaýa ähli ýurtlaryň gözegçilik etmeginiň möhümdigini görkezýär.

VI. Türkiýedeki Sınırdışı Etme Amallary we Eleştiriler

Türkiýedeki sınırdışı etme prosesi, käbir wagtda haklar we insan hukuklary meseleleri boýunça käbir guramalaryň tankytlaryna sebäp bolup biler. Bu tankytlar esasan aşakdaky meseleler bilen baglanyşyklydyr:

  1. Zorlama Sınırdışı Etme: Türkiýedeki deportasyon amallary köplenç zorakylama bolup geçýär, bu bolsa insan hukuklary problemalaryna sebäp bolup biler. Zorlama deportasiýa, göçmenleriň psykologik ýagdaýyna we umumy sosial bähbitlerine ýaramaz täsir edebilir.
  2. Geri Gönderme Merkezleriniň Iň Gözden Geçirilmegi: Geri gönderme merkezlerinde, bazen ýeterlik şertler we düzgünli hyzmatlar bolmaz. Bu ýerlerdeki hyzmatlar we şärler, adamlar üçin ýokarlanma mümkinçiligini täzeden gazanmak üçin zerur bolan şertleri üpjün etmeýär.
  3. Gökdeliklerdeki Täsirler: Türkmen göçmenleriniň, eýýäm edilen kararlara seredip, ýerlikli halklaryň barlaglaryna dogry garşylykda meýilleşdirilen dowamly programmalar barlygyna isleg bilip biler.

VII. Netije

Türkiýedeki sınırdışı etme amallary, hukuk taýdan we ynsanperwerlik boýunça möhüm mesele bolup galýar. Türkmenistanly göçmenleriň öz hukuklarynyň goralmagy we adil deportasyon amallarynyň geçirilmegi üçin sosial we yuridik şertler möhümdir. Insan hukuklary we global hukuk çäklerinde edilýän bu amallar, göçmenleri we ýurtlulyklar barlykda ideal tarapdan ylymlarynda çenli tatandylar