Saklı Pay Nedir?

Saklı pay, Türk Medeni Kanunu’nda miras hukukunda yer alan önemli bir kavramdır. Bir kişinin mirasından, kanunen belirli bir oranda pay alma hakkı olan mirasçılara tanınan bu hak, miras bırakanın keyfi tasarruflarına karşı bir güvence niteliğindedir. Başka bir deyişle, miras bırakan, saklı paylı mirasçıların yasal olarak hak ettiği pay oranını vasiyetiyle azaltamaz.

Saklı Payın Amacı

Saklı payın temel amacı, miras bırakanın yakın akrabalarını korumak ve onların hayat standardının düşmesini engellemektir. Özellikle eş, çocuk ve torun gibi yakın akrabaların, miras bırakanın mal varlığından belirli bir pay almasını güvence altına alır.

Tenkis Davası Nedir?

Tenkis davası, miras hukukunda, miras bırakanın vasiyeti ile saklı paylı mirasçıların yasal olarak hak ettiği payın azaltılması durumunda açılan bir hukuki işlemdir. Başka bir deyişle, miras bırakan, vasiyetiyle saklı paylı mirasçıların payını azaltmışsa, bu mirasçılar tenkis davası açarak hak ettikleri payı talep edebilirler.

Tenkis Davasının Amacı

Tenkis davasının amacı, saklı payı ihlal edilen mirasçının yasal hakkını korumak ve vasiyeti bu hakka uygun hale getirmektir. Mahkeme, tenkis davasında vasiyeti saklı paya uygun hale getirerek, mirasçının hak ettiği payı tespit eder. Mahkeme, tenkis davasında delilleri değerlendirerek karar verir. Eğer mahkeme saklı payın ihlal edildiğine karar verirse, vasiyeti yahut muris muvazaasına bağlı işlemi saklı paya uygun hale getirir. Bu, genellikle mirasçının payının artırılması anlamına gelir.

Saklı Pay Oranları Nasıl Hesaplanır?

Saklı pay oranları, miras bırakanın yakınlık derecesine ve diğer mirasçıların varlığına göre Türk Medeni Kanunu’nda belirtilmiştir. Genel olarak, saklı pay oranları şu şekildedir:

  • Altsoy (çocuklar, torunlar): Yasal miras payının yarısı (1/2) kadar.
  • Anne ve baba: Yasal miras payının dörtte biri (1/4) kadar.
  • Sağ kalan eş:
    • Altsoy veya anne ve baba ile birlikte mirasçı ise: Yasal miras payının tamamı.
    • Tek başına veya 3. derece mirasçılarla birlikte mirasçı ise: Yasal miras payının 3/4’ü.

Saklı paylı miras olup; miras bırakanın mirasçılıktan çıkarma sonucu haricinde bu paylara müdahale imkânı bulunmamaktadır.

Saklı Pay ve Vasiyetnamenin İptali: Yanlış Bir Yaklaşım

Saklı payın ihlali, doğrudan vasiyetnamenin iptaline yol açmaz. Bu iki kavram birbirinden farklı hukuki sonuçlar doğurur ve farklı yasal yollarla çözümlenir.

Vasiyetnamenin İptali Nedir?

  • Tanım: Vasiyetnamenin hukuki geçerliliğini yitirmesi durumudur.
  • Nedenleri: Vasiyetnamenin sahte olması, miras bırakanın rızası dışında düzenlenmiş olması gibi durumlar vasiyetnamenin iptal nedenleri arasında sayılabilir.

Neden Saklı Pay İhlali Vasiyetnamenin İptaline Yol Açmaz?

  • Farklı Hukuki Sonuçlar: Saklı pay ihlali, vasiyetnamenin tamamının değil, sadece saklı payı ihlal eden kısmının geçersizliğine yol açar. Vasiyetnamenin geri kalan kısmı geçerliliğini korur. Yargıtay bu hususta; “Davalıya yapılan tasarrufun tenkisine sıra geldiği takdirde tasarrufun tümünün değeri ile davalıya yapılan fazla teberru arasında kurulan oranda ( SABİT TENKİS ORANI ) tasarrufa konu malın paylaşılmasının mümkün olup olmayacağı ( TMK. madde 564 ) araştırılmalıdır.” (Yargıtay 7. Hukuk Dairesi 2022/6755 E. ve 2023/3394 K. Sayılı İlamı)
  • Tenkis Davası: Saklı payı ihlal edilen mirasçı, vasiyetnamenin iptali yerine, tenkis davası açarak hak ettiği payı talep eder. Tenkis davasında mahkeme, vasiyeti saklı paya uygun hale getirir.

Saklı Pay Zamanaşımı Süresi

Türk Medeni Kanunu’nun 571. maddesi uyarınca, saklı pay zamanaşımı süresi iki şekilde belirlenmiştir:

  • Genel Zamanaşımı: Mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl içerisinde dava açma hakkı vardır.
  • Özel Zamanaşımı:
    • Vasiyetnamelerde: Vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren on yıl içinde dava açılmalıdır.
    • Diğer tasarruflarda: Mirasın açılması tarihinden itibaren on yıl içinde dava açılmalıdır.

Sonuç

Saklı pay, miras hukukunda önemli bir kavramdır. Mirasçıların haklarını korumak için, saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri anda bir avukata başvurmaları ve gerekli hukuki işlemleri zamanında yapmaları önemlidir. Aksi takdirde, hakları düşebilir.